Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳУҚУҚларини таъминлашнинг ташкилий-ҳУҚУҚИЙ

1.4. Хотин-қизларнинг ижро ҳокимияти
 
органлари фаолиятидаги иштироки
Ижро ҳокимиятнинг ўзига хос жиҳатларидан бири шундан иборатки, унинг асосида ва 
фаолият юритишида мазкур органларнинг вертикаллик тамойили ва ушбу тамойилга 
биноан бўйсунишга амал қилингандагина ушбу ҳокимият самарали фаолият кўрсата 
олади. Бундай талаб ҳар бир давлат учун долзарбдир. Ижро ҳокимияти органларида 
хотин­қизларнинг роли ва ўрни муаммоси турли давлатлар аҳоли тушунчасида ҳукумат, 
шунингдек, муайян вазирликлар бошида турган хотин­қизлар ва эркаклар шахси билан 
боғлиқлик ҳолда шаклланишининг боиси ҳам шунда.
Ҳозир хотин­қизлар ва эркакларнинг ижро ҳокимияти органларида қарорлар қабул 
қилиш жараёнидаги тенг иштироки масаласи (квота жорий этилмаган давлатларда) 
ҳалигача ҳал қилинган эмас.
Давлат бошқарувида, айниқса, вазирликлар ва бошқа ижро ҳокимияти органларида 
хотин­қизларнинг камлиги ҳақида Пекинда ўтган Хотин­қизларнинг IV халқаро конфе­
ренцияси қарорларида ҳам кўп бор таъкидланган. Пекин Ҳаракат платформаси ҳукумат 
ва жамоат ташкилотларига турли раҳбарлик лавозимларида хотин­қизлар вакилликлари 
сонини кўпайтириш жараёнини баҳолаш ва доимий назорат қилишни тавсия этади. Бу­
нинг учун ҳукуматнинг турли босқичларида банд бўлган эркаклар ва хотин­қизлар сони 
ҳақида йиллик маълумотларни беришни, барча тайинланадиган давлат лавозимларига 
эркак ва хотин­қизларни тенг асосларда тавсия қилишни таъминлашни таклиф этади.
Ўзбекистонда кейинги пайтларда хотин­қизларнинг ижро ҳокимияти органларидаги сони­
ни оширишга қаратилган изчил ҳаракатлар амалга оширилмоқда. Масалан, охирги пайтда 
ижро ҳокимияти органларида раҳбарлик лавозимларини 15 фоиз хотин­қиз эгаллаган, яъни: 
Вазирлар Маҳкамасида — 16,7 фоиз; Қорақалпоғистон Вазирлар Кенгашида — 12,5 фоиз; 
вилоятлар ҳокимлари ва Тошкент шаҳар ҳокими ўринбосари лавозимида — 11,9 фоиз.
Ўзбекистон Хотин­қизлар қўмитасининг раиси айни пайтда Бош вазирнинг ўринбосари 
бўлиб, вилоят хотин­қизлар қўмиталарининг раислари тегишли ҳудуд ҳокимларининг 
ўринбосари ҳисобланадилар. (14 вилоят, 219 туман(шаҳар) ҳокими ўринбосарлари).
Таҳлил шуни кўрсатадики, Ўзбекистонда хотин­қизларнинг ижро ҳокимияти органла­
ридаги камсонлигининг асосий сабаби қуйидагилардан иборат:
давлат органларида кадрларни танлаш ва жой­жойига қўйиш тамойиллари, хотин­
●
қизларнинг камситилишига йўл қўймайдиган тамойиллар мустаҳкамланган «Дав­
лат хизмати тўғрисида»ги қонуннинг мавжуд эмаслиги;

---

18 • Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳуқуқларини таъминлашнинг ташкилий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш
хотин­қизларнинг қуйи лавозимлардан энг юқори лавозимларгача кўтарилишини 
●
таъминлайдиган омиллар, механизм ва воситаларнинг ишлаб чиқилмаганлиги;
давлат бошқаруви соҳасида етакчи хотин­қиз етакчиларни тайёрлашнинг чуқур 
●
ўйланган тизимининг мавжуд эмаслиги ва ҳ. к.
Унутмаслик лозимки, Ўзбекистоннинг бозор иқтисодиётига ўтиши муносабати билан 
хотин­қизлар талай қийинчиликларга дуч келдилар: меҳнат бозорида муайян камсити­
лишлар, рақобатбардошлилик ва касб маҳоратининг пасайиши ва бошқалар шулар жум­
ласидандир. Хотин­қизлар даромадининг нисбатан пастроқлиги уларнинг жамиятдаги 
ижтимоий ва сиёсий мақомларининг янада кўтарилишига монелик қилади.
Яна шуни таъкидлаш лозимки, фуқароларнинг қарорлар қабул қилиш жараёнида эркак­
лар ва хотин­қизларнинг фикрини тенг инобатга олишнинг фойдали ва устувор ма­
сала эканига оид ижтимоий тасаввурини шакллантиришга қаратилган тушунчасини 
мустаҳкамлаш борасидаги ишлар ҳам янада самаралироқ юритилмоғи лозим.