Ўзбекистон ресубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

АСОСИЙ МАЪЛУМОТЛАР

Аналогия [юнонча: analogia] бир хиллик ёки ўхшашликни, белгиларда бир вақтдаги фарқларда белгилар бўйича маълум мувофиқлик маъносини билдиради. Аналогиялар методи хулосалашнинг мантиқий методи бўлиб, унда предметлар ва ҳодисалар бўйича уларнинг бир хиллиги ёки ўхшашлиги бўйича хулоса қилинади.

Дидактик мақсади. Аналогиялар методининг дидактик мақсади муаммоларни ечишда талабаларнинг мустақил ва ижодий ишлаш қобилиятларини яхшилашдан иборат.
Методик мақсади. Аналогиялар методининг методик мақсади, билимлар ҳамда кўникмаларнинг ишончли, синалган фаолият усулларидан янгиларига кўчиришни билдиради, яъни муаммоларни ечиш учун аналогия асосида қилинган хулосани қўллашдан иборатдир.
Асосий белгилари. Аналогиялар методининг асосий белгиси ва элементи бўлиб аналогия бўйича хулоса ҳисобланади. Бунда хулоса икки объект бўйича намуна бўйича аналогия асосида қилинади: A В билан ўхшашликка эга. В b хусусиятга эга, демак А ҳам b хусусиятга эга. Бунда объектлар бўлиб жонзотлар, нарсалар ёки феноменлар бўлиши, ўхшашлик хусусиятларда, структураларда ёки функцияларда бўлиши мумкин. Аналогиялар бўйича хулосалар редуктив/тикловчи хулосаларга киради. Улар доимо эҳтимолли хулосалар бўлиб, гипотетик характерга эга ва тажрибада тасдиқланишни талаб қилади.
Қўллаш соҳалари. Аналогиялар методи кўргазмали тушунтириш учун кўп қўлланилади. Мисол учун, бу метод математик машқларда қўлланилиб, уларда талабалар бошқа кўпгина машқлар учун ечимларни топишда қўлланилади. Кўпинча янги ҳали ўрганилмаган лойиҳани бошлашда ҳам аналогиялар методи қўлланилади. Бунда таниш бўлган ва ўхшаш шароитларда бажарилган лойиҳа билан таққослаш ўтказилади. Аналогиялар бўйича хулосани ҳам табиий фанларда, ҳам ижтимоий фанларда чиқариш мумкин.
Шарти. Бу методни қўллаш шарти бўлиб муаммоли вазиятнинг мавжудлигини онгли қабул қилиниши ҳисобланади.
Амалга ошириш босқичлари.
Аналогиялар методи қуйидаги методик босқичларга бўлинади:

1. 
   Вазифа ёки муаммоли вазият очиш қийин бўлган ишнинг предмети ёки ҳолати орқали берилади; ечимни топиш учун ўхшаш предметлар ёки ҳолатларни қидириш керак.
   
2. 
   Номаълум предметлар ёки иш ҳолатлари белгиларини маълум предмет ёки иш ҳолати билан ўхшашлигини топиш мақсадида таҳлил қилиш.
   
3. 
   Номаълум предметлар (иш ҳолатлари) ва маълум предмет ёки (иш ҳолати) орасида ўхшаш ҳамда фарқланадиган белгиларни синтезлаш.
   
4. 
   Маълум муҳим белгилар ўхшашлиги, мослиги асосида битта ёки бир неча бошқа белгилар бўйича ўхшашлиги ҳамда мослиги ҳақида хулоса қилиш.
   
5. 
   Белгилар мазмунида алоҳида фикрларни чиқариш ва унинг амалиётдаги тўғрилигини тасдиқлаш.