Ўзбекистон ресубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Вертикал фикрлаш
Латерал фикрлаш
селектив/танлов (бирон ечим йўли) вертикал альтернативалар	генератив/ишлаб чиқарувчи (бир неча ечим йўллари бўлиши мумкин) латерал Альтернативалар
Фақат ҳаракатлана оладиган йўналиш бўлганда қўлланилиши мумкин (аниқ йўналиш; „мен қидираётган нарсамни биламан»)	Йўналишни топиш учун ҳаракат қилади (ҳаракат/ҳаракат учун ўзгариш; «мен қидиряпман. Аммо нимани қидиришимни фақат уни топганимда аниқлайман»)
Аналитик	Провокацион
мантиқий	сакрашлар орқали
Ҳар бир алоҳида қадам тўғри бўлиши керак	Ҳар бир қадам тўғри бўлиши шарт эмас
Инкор этиш йўллари бўлиши мумкин (алоҳида йўлларни тўсиш учун)	Ҳеч қандай инкор йўқ
Барча кераксиз нарсалар четлаштирилади, концентрация	Тасодифан пайдо бўлган барча нарса яхши кутиб олинади
категориялар, классификация ва белгилар аниқланган A B C	Ҳеч қандай белгилар йўқ A B C
Энг тўғри йўлни олади	Энг кутилмаган йўлни ўрганади
Чекланган жараён (тугаши = жавоб/ ечими)	Чекланмаган жараён (жавобсиз/ечимсиз бўлиши мумкин)

Келиб чиқиши. Бу тушунча, метод ва назарияни 1960-йиллар ўрталарида немис педагогик олим д-р Эдвард де Боно вазифаларни ечишнинг ижодий ёндашуви тадқиқоти асосида ишлаб чиқди. Унинг назариясининг бошланғич нуқтаси бўлиб одам фикрлашининг структуралари тўғри чизиқлиги бўлди. Эдвард де Боно янги ғояларни топишга ёрдам берадиган ва одатий фикрлаш йўлларидан четга чиқувчи кўпгина методларни ишлаб чиқди. Уларга, масалан, латерал фикрлаш ва шляпалар методи кириши мумкин. Бугунги кунга келиб де Боно 40 дан ортиқ китобларни чоп этиб, улар 25 тилга ўгирилган.