Ўзбекистон респуликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети

Думалаб келаётган тўпни тўхтатиш учун тўп келаётган томонга қараб туриш кекрак. Гавда оғирлиги сал букилган таянч оёқда. Тўхтатувчи оёқ олға (тўп томон) узатилади. Оёқ кафти ташқарига 90^о га бурилади. Оёқ учи сал кўтарилади.
Тўп билан оёқ кафти тўқнашган пайтда тўхтатувчи оёқ таянч оёқ даражасига қадар орқага олинади. Тўхтатувчи юза оёқ кафти ички юзасининг ўртасига тўғри келади.
Пастлаб учиб келаётган тўпни тўхтатиш. Пастлаб, яъни тизза баравар учиб келаётган тўпни тўхтатиш ҳаракатлари думалаб келаётган тўпни тўхтатишдаги ҳаракатлардан унчалик фарқ қилмайди. Фақат пастлаб учиб келаётган тўпни тўхтатадиган оёқ тайёрлов фазасида тўп баландлигига қадар букилади.
Баландлаб учиб келаётган тўплар сакраб тўхтатилади. Бир ёки икки оёқда депсиниб, юқорига сакралади. Тўхтатувчи оёқнинг тос-сон ва тизза бўғимлари қаттиқ букилади. Оёқ кафти ташқари томонга бурилади. Тўп тўхтатилгандан кейин бир оёқда эрга тушилади.
Тагчарм билан тўп тўхтатиш думалаб келаётган ва пастга тушаётган тўпларни тўхтатишда қўлланади (13-расм). Думалаб келаётган тўпни тўхтатишдаги дастлабки ҳолат - тўп томонга қараб туриш, гавда оғирлиги таянч оёқда. Тўп яқинлашиб қолганда тўхтатувчи оёқ тиззада сал букилиб, тўп томонга узатилади. Оёқ кафтининг учи 30-40^о ёйилган (юқори кўтарилган) бўлади. Товон эр юзасидан 5-10см га кўтарилади.
Тўп билан тагчарм тўқнашган пайтда озгина орқага синдирувчи ҳаракат қилинади. Пастга тушиб кетаётган тўпни тагчарм билан тўхтатиш учун унинг эрга тушадиган жойини аниқ мўлжал қила билиши керак. Тўхтатувчи оёқ тиззада букилиб, тўп тушадиган жой тепасига келтирилади, оёқнинг учи сал кўтарилади, оёқнинг ўзи бир оз бўшатилади. Тўпни у эрга теккан пайтда тўхтатиш мумкин. Бунда оёқ кафти тўпни эрга қисиб қолади (лекин босиб олмайди).
Оёқ юзи билан тўп тўхтатиш кейинги йилларда кенг тарқалган бўлиб, ҳаракат тизимини аниқ идора қилишни талаб этади. Тўхтатувчи юза, яъни оёқнинг юзи анчагина қаттиқ ва ўлчами кичик бўлгани сабабли ҳаракат тузилишида салгина адашиш ёки тўпнинг траекторияси ва тезлигини ноаниқ мўлжаллаш тўхтатишда жиддий хатога олиб келади.
Оёқ юзаси билан кўпроқ ўйинчининг олдига келиб тушаётган тўп тўхтатилади. Пастлаб келаётган, яъни траекторияси паст тўпни тўхтатишда тос-сон ва тизза бўғимлари тахминан 90^о га букилади, тўхтатувчи оёқ олдинга узатилади. Унинг учи букик (пастга тортилган). Тўп билан оёқ юзи тўқнашган пайтда (тўп жуда тез келаётганда эса сал олдинроқ) орқага амортизацияловчи ҳаракат қилинади. Тўхтатувчи сатҳ оёқ юзининг ўрта қисмига тўғри келади.