Ўзбекистон республикси

Rasm 

chizish 

jarayonida 

о„quvchilar 

faoliyatiga 

umumiy 

xarakteristika 

 

Tasviriy  faoliyat  о„zicha  ixtiyoriy  rivojlanmaydi.  Faqat  ta‟lim  ta‟sirida  u 

maqsadga muvofiq, oldindan rejalashtirilgan xarakterga ega bо„ladi. Uni har bir 

bosqichda nazorat va boshqarish mumkin bо„ladi. 

Tasviriy  faoliyatning  rivojlanishi  va  shakllanishida  ta‟lim  yetakchi  rol 

tutishi  eksperimentlarda  isbotlangan.  Rasm  chizish  ta‟limi  bolaning  har 

tomonlama rivojlanishi sifatidagi sо„zsiz vositalardan biri deb qabul qilingan.  

Pedagogik  jarayon  korreksion  yо„nalishga  ega  bо„lishi  uchun  rasm 

ta‟limini о„rgatish yо„lida о„quvchilarning faoliyat xususiyatlarini hisobga olish 

kerak.  О„quvchi  rasm  yaratishning  har  xil  bosqichlarida  bajaradigan  aqliy 

harakatlar soniga quyidagilarni kiritamiz: 

a)  tasviriy  topshiriqlarni    va  berilgan  vazifaning  oxirgi  natijalarini 

fikrlash; 

b) har xil turdagi kо„rsatmalarni tushunish; 

---

 

54 

v) kо„rgazmali idrok etuvchi obyektning xususiyatlarini oldindan fikrlash 

(natura yoki namuna); 

g) tasviriy faoliyatni rejalashtirish; 

d) о„zining ishga nazoratni amalga oshirish; 

ye) tasviriy faoliyat va uning natijalarini о„zicha baholash 

Yordamchi maktab о„quvchilarining umumiy rivojlanishi nuqsonli asosda 

sodir  bо„lar  ekan,  aqliy  operatsiyalar  rasm  chizish  vaqtida  о„ziga  xos  g„alati 

kechadi. Bu holat korreksion-tarbiyaviy vazifada hisobga olinishi kerak. 

Aqli  zaif  о„quvchilarning  rasm  chizish  mashg„uloti  jarayonidagi 

umumxarakteristikasini kо„rib chiqamiz. 

Tasviriy masalalarni va oldida turgan ishlarning natijalarini fikrlash. Aqli 

zaif  о„quvchila,  ayniqsa,  kichik  sinf  о„quvchilari  oldilariga  qо„yilgan  tasviriy 

topshiriqlarni  butunlay  mustaqil  fikrlashlari  mumkin.  Ular  kо„rsatmaga  mos 

о„qituvchi  yordamida  rasmning  boshlang„ich  stadiyasini  bajaradilar.  Ularning 

harakati  ongli  ravishda  keyingi  topshiriq  bosqichlarida  ham  amalga  oshirilishi 

kо„rinishi  mumkin.  Ammo  yaqin  orada  aniqlanishicha,  о„quvchilar  о„zlarining 

xususiy  maqsaddan  uzoq  о„rnatilgan  topshiriqlariga  rahbarlik  qiladilar.  Bu 

barcha turdagi rasmlarda, ayniqsa, naturadan aniq chizilgan rasmlarda namoyon 

bо„ladi. 

Yordamchi  maktab  о„quvchilarining  tahlil-sintez  faoliyati  kuchining 

sustligi,  obyekt  konstruksiyasini  tushunishi  va  tasvirning  qurilish  tartibini 

о„zlashtirish holatiga qodir emaslar. Shunga kо„ra, rasm, о„qituvchining qо„ygan 

talabini hisobga olmasdan bajariladi. 

Vaholanki,  faoliyat  tashqaridan  butunlay  qulay  kengaytiriladi  va 

о„quvchilar  rasm  ustida  faol  ishlaydilar,  ularning  harakatini  avvaldan 

rejalashtirilgan  va  maqsadga  muvofiq  deb  bо„lmaydi.  Bu  tо„g„rida  bolalar 

rasmlaridagi  xilma-xil    xatoliklar  va  noaniqliklarning  kо„pligi  aytib  turibdi. 

Kо„rsatma  ma‟nosiga  ahamiyat  bermasdan,  nimaligini  unutib,  о„quvchilar 

qо„yilgan  topshiriqni  ba‟zida  almash  tiradilar  va  ma‟lum  darajada 

---

 

55 

soddalashtiradilar.  Ular  buni  qandaydir  miqdorda  о„qituvchining  talabini 

qondirish uchun majburan bajaradilar.  

О„qituvchi  tomonidan  yо„naltiruvchi  harakat  chegaralangan  xarakter 

tutgan  xollarda,  о„quvchilar  о„zlarining  rasmlarini  kamdan  kamm  tuzatadilar, 

ularni  har  qanday  alohida  tirishish  talab  qilmaydigan  tasvir  variantlari 

qoniqtiradi. 

О„quvchilarda  о„zlarining  rasmlarini  tugallangan  kо„rinishda  kо„rish 

istagining  yо„qligi  xarakterli.  Bu  о„quvchilarning  о„z  faoliyatlarini  qisqa 

motivda, butunlay topshiriqda emas, boshqarishga olib keladi. 

Shu  tarzda  yordamchi  maktab  о„quvchilarining  tasviriy  faoliyatini 

boshlang„ich davri о„zgi xos bо„lib о„tadi.