Ўзбекистон республикасиолий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

 “Маснавий”нинг иккинчи китоби. 
Бу китобда: “Токи 
фойдадан хабар берилмас экан, бандаси қимирламас. Зеро, ул 
бандасини қимирлатувчи, одамийга хос бир нарсадирким, сўз, 
маслаҳат ана шу хусусидадир”, яъни “Жаноби Ҳақ ҳар нарсани 
1
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т. 2010. – (8-бет). 

---

48 
мезони ила берар, ҳисобсиз, мезонсиз бермас”, – дейилади. 
Иккинчи 
китобда 
инсоннинг 
маънавий-ахлоқий 
шаклланишида иккинчи қадам кўпроқ инсондаги мезон, 
меъёр, сабр, матонат, виждон тушунчалари борасида фикр 
юритилган.
Биринчи китобдан фарқли равишда иккинчи китобда 
Румийнинг ҳаёт моҳияти ва унга муносабат борасидаги 
фикрларининг Шамс воқеасидан сўнг яна жўш урганини кузатиш 
мумкин. Иккинчи китоб анча танаффуслардан кейин яна давом 
эттирилади. Асарда 
“Хаёлдаги ҳилол”, “Илончи воқеаси”, 
“Ийсонинг ҳамроҳи”, “Дарвеш ва муттаҳам хизматчи”, 
“Подшонинг лочини”, “Халво”, “Сўқир кўзлар”, “Эшак кетди”, 
“Бир муфлис киши”, ““Агар...”ли уй”, “Мардум маломати”, 
“Одамий пинҳон эрур тил остида”, “Чанқаган киши”, 
“Дўстлик”
каби кўплаб ҳикоятлар келтириладики, бу ҳикоятлар 
инсонда иймон-эътиқоднинг шаклланишида катта аҳамият касб 
этади. Китобдаги аксарият фикрлар “Билимли бўлиб ухламоқ 
билимсиз ибодат этишдан афзалдир” ҳадисига асосланади.
Биламизки, Румий буюк воиз ҳам эди. Иккинчи китобнинг 
кульминацион нуқтаси сифатида Румийнинг тингловчига 
нисбатан: “... ҳикоятнинг кўпроқ ташқи жиҳатларига эътибор 
қилиб, унинг асл маъносидан бебаҳра қолиши”
1
ҳақида сўз 
юритганини белгилаш мумкин. Чунки бу ҳолатда Румий ўзи кўп 
бор тўқнашган инсониятдаги мавжуд муаммони ечишга ҳаракат 
қилади ва “Гарчи сўз йўқдир, вале сўз сеҳри бор...” – дейди
2
ва 
инсонни огоҳликка, уйғоқликка чорлайди.