Ўзбекистон республикасининг меҳнат кодекси

27-боб. Ходимнинг меҳнат шароитлари билан боғлиқ бўлган
меҳнатни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солишнинг
ўзига хос хусусиятлари
473-модда. Ноқулай меҳнат шароитлари ва ноқулай
табиий-иқлим шароитлари тушунчалари 
Зарарли (ўта зарарли) ва (ёки) хавфли (ўта хавфли) ишлаб чиқариш 
омилининг мавжудлиги билан тавсифланадиган меҳнат шароитлари 
ноқулай меҳнат шароитларидир. Ходимнинг меҳнат фаолияти амалга 

---

247 
ошириладиган ишлаб чиқариш муҳити ва меҳнат жараёни омиллари ишлаб 
чиқариш омилларидир. 
Ходимга таъсири касб касаллигига олиб келиши мумкин бўлган 
ишлаб чиқариш омилининг мавжудлиги билан тавсифланадиган меҳнат 
шароитлари зарарли меҳнат шароитларидир. 
Ходимга таъсири унинг жароҳатланишига олиб келиши мумкин 
бўлган ишлаб чиқариш омилининг мавжудлиги билан тавсифланадиган 
меҳнат шароитлари хавфли меҳнат шароитларидир. Миқдорий тавсифига ва 
таъсир кўрсатишнинг давомийлигига қараб айрим зарарли ишлаб чиқариш 
омиллари хавфли бўлиши мумкин.
Касб касалликларининг оғир шаклларини (умумий меҳнат 
қобилиятининг йўқотилиши) ёхуд сурункали касалликлар сонининг анча 
ўсишини ва меҳнат қобилиятининг вақтинча йўқотилиши кузатиладиган 
касалланишнинг юқори даражаларини келтириб чиқарадиган зарарли 
ишлаб чиқариш омиллари даражалари билан тавсифланадиган меҳнат 
шароитлари ўта зарарли меҳнат шароитларидир. 
Смена давомида ўлимга сабаб бўлиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш 
омиллари билан тавсифланадиган меҳнат шароитлари ўта хавфли меҳнат 
шароитларидир.
Ноқулай табиий-иқлим шароитлари деганда ходим томонидан меҳнат 
фаолиятини амалга оширишга ва унинг чўл жойларда, баланд тоғли, бориш 
қийин бўлган жойларда, шунингдек ноқулай экологик вазиятга эга бўлган 
жойларда истиқомат қилишига ноқулай таъсир кўрсатадиган табиий-иқлим, 
географик, ижтимоий-иқтисодий ва тиббий-биологик омиллар йиғиндиси 
тушунилади. Меҳнат қилиш учун ноқулай табиий-иқлим шароитларига эга 
бўлган жойлар рўйхати Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 
томонидан Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича республика уч томонлама 
комиссияси билан келишилган ҳолда белгиланади.