Ўзбекистон республикаси ва ўрта махсус таълим вазирлиги техника олий ўқув юртлари талабалари учун дарслик сифатида тавсия этилади

Озиқ-овқат маҳсулотларини сақлаш тамойиллари ва таъсир қилувчи омиллар.
Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш муддатларини назорат қилиш,товар маҳсулотни сақлаш даврида иқлим ўзгаришлари ва санитар-гигиеник қойидаларга ўрнатилган талабларни бажарилишини таъминлашга боғлиқдир.Бу ўз –ўзидан тайёр маҳсулот қабул қилингандан сўнг маҳсулотни сақлаш учун оптимал шароит яратиш эмас,балки тайёт маҳсулотни ишлаб чиқарувчидан қабул қилиб олингандан сўнг сақлаш назоратини кучайтириш лозим.Маҳсулотни ташқи кўнгилсиз зарарланишлардар,иқлим шароитларидан,юкларни ташиш ва тушириш даврларидаги пачоқланиш,шикастланишларни олдини олишга қаратилган чора – тадбирлар ишлаб чиқилади.Маҳсулотларни сифатли сақлашга қаратилган тадбирлардан яна бир муҳими, ахборот маълумотларига эга бўлишдир.Маҳсулотларни ишлаб чиқарилган шароитлари,сақлаш муддатларининг аниқлиги, ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчининг ўзаро келишувлари жараёнида тузилган битимларнинг бандларига боғлиқ. Бундай тадбирларни бажарилиши, кўзда тутилмаган камчиликларни олдини олишга,маҳсулотни сифатли сақланишига,сақлаш даврида табиий юқотишларга йўл қўймасликга,иш вақтидан унумли фойдаланишга, санитария-гигиена қойида-талаблари асосида маҳсулотни сақлаш,қадоқлаш ва қайта ишлашга,истеъмолчиларга стандарт талабларидаги маҳсулотни етказиб берилишига замин яратади. Маҳсулот ишлаб чиқариш давридаги технологик жараёнларни,узоқ муддатда ёки маълум вақт мобайнида сақлаш учун чиқарилаётган маҳсулотлар устидан дойимий назорат олиб бориш, ишлаб чиқарувчи учун ҳам, истеъмолчи учун ҳам бозор иқтисодиётининг устувор йўналишларидан бирини ташкил қилади.
Товар маҳсулотларни омборхоналарга тартибли жойлаш,сақлаш мадиниятига риоя қилишнинг устувор самараси бўлиб,сақлаш шароит ва омилларини ҳам белгилаб беради.Маҳсулотларни сифатли сақлаш омборхоналарнинг самарали юкланмаларини,ундан унумли фойдаланиш тавсифларини ҳам ифодалаб беради.Бунда, омборхоналарнинг сиғими,,юкланишлар коэффиценти,омборхоналарнинг баландлиги,техник ва авьоматик жижозланганлиги,юкларни ташиш,тушириш мослама жиҳозлар билан жиҳозланганлиги,совитиш,ўт ўчириш тизимлари билан тўлиқ таъминланганликлари,темир йўли тизими,автомобил йўл,йўлакларга эгалиги ҳисобга олинади. Товар маҳсулотларни сақлаш учун жойлаштиришда,маълум тартиб-қойидаларга риоя қилган ҳолда,маҳсулотларни турларига,жойлаш тамоилларига,хавфсизлигига ва самарадорлигига қараб жойлаштирилади.
Товар маҳсулотларни сақлашда омборхоналандан унумли фойдаланиш имкон қадар маҳсулотларни тартибли жойлашни,омбор деворларига, шифтига, иситувчи ва совитувчи анжом мосламаларга яқин қўймаслик талаб этилади. Омборхоналарнинг юкланганлик даражаси, унинг майдоннинг ҳажми ва юкланганлик коэффиценти орқали аниқланади.Юкланиш майдони ,бу- омборхоналарга товар маҳсулотлар жойлаштириладиган жой. Юкланиш ҳажми – омборхонанинг товар маҳсулотлар эгаллаган ҳажми.Омборхоналарда шунингдек юклардан холи (СниП томонидан белгиланган)- аэробўшлиқлар ҳам бўлади.Юкланма коэффициенти-юклаш ҳажмининг,омборхонанинг умумий майдонига тегишли бўлган майдонига жойлаштирилган маҳсулот кўрсаткичи билан аниқланади. Кўплаб озиқ-овқат маҳсулотларини оптимал юкланиш коэффиценти 70-80% атрофида белгиланади.Шуни таъкидлаш керакки кўплаб ноозиқовқат маҳсулотларини сақлашда юкланиш коэффицентидан фойдаланиш тавсия этилмайди.