Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

МАСАЛАН, форвард шартомаси уч ойга тузилган, яъни 10 сентябрда тузилган бўлиб, 10 декабрда тугайди. Банк 1 октябрь ҳолатига Марказий банкка ҳисобот топширяпти дейлик. Ушбу ҳисоботда у мазкур шартнома бўйича фойда ва зарар суммасини аниқлайди. Бунинг учун сотиб олиниши лозим бўлган валютанинг ҳисобот давридаги кўрс бўйича сўмдаги эквиваленти унинг форвард курси бўйича сўмдаги эквиваленти билан солиштирамиз. Агар фойда ҳосил бўлса, у қуйидаги бухгалтерия проводкаси орқали- фойда счётига олиб борилади:
Дебет 16901 Реализация қилинмаган фойда - форвард валюта курси 100000 сўм.
Кредит 45405 Форвард (опцион) фьючерс валюта битимлари бўйича фойда 100000 сўм.
Демак, юзага келган фойда суммаси асосий фойда счётига кирим қиланади. Бизнинг фикримизча, бу мақсадга мувофиқ эмас. Чунки ҳали банк баланси бўйича ҳеч қандай маблағлар ҳаракати содир бўлмади. Бундан ташқари, Марказий банк хоҳлаган вақтда форвард операциялари бўйича зарар суммасини аниқлаш имкониятига эга.
Қайта баҳолаш натижасида зарар юзага келса, у ҳам тўғридан- тўғри зарарлар счётига олиб борилади. Бунда қуйидагича бухгалтерия проводкаси берилади:
Дебет 55306 Форвард (опцион) фьючерс битимлари бўйича хорижий валютадаги зарарлар 100000 сўм.
Кредит 22802 Реализация қилинмаган зарарлар - форвард валюта курси 100000 сўм.
Демак, банкнинг фойда ва зарарлар суммаси мавҳум суммага кўпаяди ёки камаяди. Буни ҳатто потенциал фойда ёки зарар деб ҳам баҳолаш мақсадга мувофиқ эмас. Чунки банк форвард операциясини амалга оширишда маълум таваккалчиликни зиммасига олади ва бунда фойда олиш мақсадини кўзлайди.
Реализация қилинмаган фойда ва зарарлар суммаси форвард операцияси ҳақиқатда амалга оширилган вақтда тескари проводка бериш йўли билан воз кечилади:
Дебет 45405 100000 сўм
Кредит 16901 100000 сўм
ёки Дебет 22802 100000 сўм
Кредит 55306 100000 сўм
Форвард операциясини амалга ошираётган банк учун таваккалчилик даражасини юқори эканлигини ҳисобга олиб, бизнинг фикримизча, банкларда аналитик ҳисоб жараёнларини чуқурлаштириш лозим.
Бунинг учун ҳар бир валюта бўйича сотиш ва сотиб олиш миқдорини мувозанатлаштириб бориш лозим.
Қуйида мазкур жадвални тахминий кўринишини келтирамиз.