Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

2.Таваккалчиликни миқдорий баҳолаш ва уни аниқлаш усуллари.

Оддий амалиётда - Таваккалчиликни тақсимланиши – лойиҳа иштирокчиларидан масъулиятни танлаб, хаммадан кура Таваккалчиликни ҳисоблаб ва назорат қилишдан иборатдир. Бироқ хаётда шундай бўлиши мумкинки шу ходим (партнер молиявий томондан етарли маълумотга эга эмаски Таваккалчилик оқибатини енгиб утса. Маслахатчи фирмалар, жихоз етказувчилар, ва кўпчилик - Таваккалчиликни конпенсациялаш учун маблағлари бўлиб, Таваккалчиликни тақсимланиши - молиявий режа лойиҳаини ва контракт хужжатларини тайёрлашда аниқланилади. Тавакалчилик анализи каби - лойиҳа иштирокчилари ўртасида тақсимланиши сифатли ва миқдорли бўлиши мумкин. Таваккалчиликни лойиҳаларда тақсимланиши учун концентуальный сифатли модел-дан фойдаланиш тавсия этилади. Модел стандарт ме-тодларга асосланган бўлиб, уни асоси «Эхтимоллар ва қарорлар» дарахти бўлиб, қарорларни кетма-кетлигини аниқлаш учун фойдаланишлар, бу муаммо икки хил ҳар актерга эга, инвестицион лойиҳааги иштирокка асослангандир. Икки томонни сотувчи ва ҳар идор, буюртмачи ва бажарувчи. Бир томондан буюртмачи мумкин қадар контракт қийматини камайтиришга ин-тилади, бунда муддат ва сифат бўйича барча талаблар бажарилган бўлиши керак. Бошқа томондан бажарувчи - буюртмалар порфели ташкил этилганда максимал фойда олишга интилади.

Бажарувчини фойдаси - буюрмалар портфелини баҳолашда қуйидаги формула бўйича ҳисобланиши мумкин.
П= (к +У₁) р(У₁) (к+У₂) р(У₂)...(к+У_п) р(У_п)
бунда
П - фирма фойдаси;
к - фирмани бошланғич капитали;
Уi - фирмани имкониятли фойдаси;
(i=1,2,3,.......п);
п - лойиҳани бажарищдаги ходисалар сони;
Р(У_i) - ҳар бир тугалланишни эҳтимоллиги.
Лойиҳаларни инвестрлаш давомийлиги ва ўлчовларини ўсиши мураккаблик ва хилма-хиллик, уларни тадбиқ этишда мухитни юқори динамиклиги, рақобатлилик инфляция ва бошқа салбий омиллар – лойиҳани рўёбга чиқаришда - Таваккалчилик даражасини ўсишига олиб келади.
Таваккалчиликни сифатли тақсимланишида - проект иштирокчилари қатор қарорлар қабул қиладики, улар инвесторлар диапазонини ё кенгайтирадилар ёки қисқартирадилар.
Таваккалчилик даражасини инвесторларга юклан-моқчи бўлса, лойиҳа иштирокчилари лойиҳани молия-лаштириш учун тажрибали инвесторларни жалб қили-ши қийин бўлади. Шунинг учун лойиҳа иштирок-чиларига фикр алмашиш вақтида Таваккалчиликнинг қайси қисмини ўзига олишни хохлаши
масаласида мак-симал эгилувчанлик тавсия этилади.
Лойиҳа иштирокчилари томонидан таваккалчи-ликни қуйи қисмини олиш хохиши билдирилса тажрибали инвесторларни ўз талабларини пасайтиришга ундаши мумкин.