Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

6.18-расм. Чордоқсиз томнинг инверсион конструкцияси:
1- оқиш шағал-
дан қилинган тўкма қатлам; 2-ҳаво ўтказмайдиган ўрамли толали материал; 
3-экструзион пенополистиролдан қилинган иссиқлик изоляцияси; 4-ўрамли 
материалдан қилинган асосий гидроизоляцион қатлам; 5-қиялик ясаш учун 
тўкилган енгил бетон ёки бошқа тўкма; 6-юк кўтарувчи том ёпма плита 
 
6.8. Яшил томлар 
Ғарбий Европа мамлакатларида ёғингарчилик кўп бўладиган ҳудудларда 
фойдаланиладиган томларнинг янги типи - "яшил" томлар қўлланилмоқда 
(6.19-расм). Бундай томнинг конструкцияси кўп қатламлардан иборат бўлиб, 
кўп меҳнат талаб қилади. Лекин экология ва иссиқлик энергиясини тежаш 
нуқтаи назаридан мақсадга мувофиқлиги учун оммавийлашиб бормоқда. 
6.19-расм. Яшил том қурилмасининг принципиал схемаси:
1-ёпма плита;
2-
комбинацияланган гидроизоляция материаллари; 3-сув ўтказадиган ўрамли 
материал; 4-иссиқлик изоляция қатлам; 5-
комбинацияланган қатлам (дренаж, 
шамоллатиш, илдиздан ҳимоя тўсиқ, гидроизоляция); 6-
ўсимликларни 
ўстириш учун асос; 7-ўсимликлар 

---

206 
"Яшил" томнинг конструкциясига маълум қалинликда тупроқ қатлам, 
унинг остида фильтр қатлам, тасодиф туфайли конструкцияга тушиб қолган 
ўсимлик уруғлари ва томирлар кўкариб кетмаслиги учун гербицитлар билан 
қайта ишланган мастика қатлами устидан ётқизилган, шағалдан қилинадиган 
дренаж қатламлар бўлиши керак. Тупроқ қатламнинг қалинлиги яшил 
қатламнинг турига қараб, чимли ўтлоқ бўлганда 15 см, бутазор бўлганда 45 
см қабул қилинади. 
Томнинг ҳамма конструктив элементлари, том материаллари тўғри 
монтаж қилинса ва талаб этилган кетма-кетликда ўрнатилса, худди 13.2-
расмда кўрсатилгандек ички сирти бўйича ҳаво ўтмайдиган ва яхлит 
иссиқлик изоляция қобиқли тўсиқ конструкция барпо бўлади. Замонавий 
энергия самарадор биноларнинг бундай томи кўп қатламли конструкция 
бўлиб, у том қопламаси, иссиқлик изоляция қатлами ва том ости 
мембраналаридан ташкил топган.