Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Ялпи талаб чизиғи
(AD) барча нархлар даражасида маҳсулотларга талаб 
мавжуд бўлган шароитда уларнинг умумий ишлаб чиқариш ҳажмини 
кўрсатади. Бошқа шартлар ўзгармаган шароитда нархлар даражаси қанча юқори 
бўлса, умумий таклиф шунча паст бўлади. 
Ялпи таклиф чизиғи 
(AS) барча нархлар даражасида бозорга таклиф 
қилинаѐтган маҳсулотларнинг умумий ишлаб чиқариш ҳажмини кўрсатади. 
Бошқа шартлар ўзгармаган шароитда нархлар даражаси қанча юқори бўлса 
умумий таклиф шунча кўп бўлади.

---

10 
Расм 1.1. Ялпи талаб ва ялпи таклиф чизиқлари 
Нарх, Р
Ишлаб чиқариш, Q
X
 
Y вертикал чизиғи максимал даражада ишлаб чиқаришни ифодалайди. 
Бунда бозорга таклиф қилинаѐтган маҳсулотлар ҳажми нархлар ўсишига 
қарамай ўзгармайди. Бундай ҳолат барча мавжуд бўлган ишлаб чиқариш 
омиллари тўла ишлатилганида юзага келиши мумкин. Бундан ташқари, Y 
чизиғини умумий талаб ва умумий таклифларнинг умуман ноэластиклиги 
ҳолати сифатида ифода қилиш мумкин. Аксинча, Х чизиғи ялпи талаб ва ялпи 
таклифни мукаммал эластиклигини кўрсатади.
Агар мавжуд бўлган маҳсулотларнинг нархлари даражасида ялпи талаб ва 
ялпи таклифга тенг бўлса, бозор мувозанат ҳолатига келади (Е нуқтаси).
3. Халқаро иқтисодиѐтда халқаро савдода иштирок этувчи ва 
иштирок этмайдиган товарлар тушунчаси 
Товар деганда савдога қўйиладиган моддий ва номоддий нарсалар 
йиғиндиси ҳисобланади.
Товар
– бу маълум бир жамоавий эҳтиѐжни қондирадиган ва 
айирбошлаш учун ишлаб чиқилган, яъни уни бошқа товарларга айирбошлаш 
жараѐнида аниқланадиган қийматга эга бўлган предмет.
Халқаро иқтисодиѐт назариясида товар ишлаб чиқариш маҳсули 
сифатида эмас, балки талаб ва таклиф объекти сифатида муҳим деб 

---

11 
ҳисобланади ва ушбу кучларнинг бири чет элдан таъсир қилади (експорт ѐки 
импорт).
Миллий иқтисодиѐтда барча товарлар бозорда сотилади ва сотиб 
олинади, аммо халқаро иқтисодиѐтда халқаро савдода қатнашмайдиган 
товарлар мавжуд. Товарлар чет элга сотилмаслигининг сабаблари сифатида 
уларнинг рақобатбардош эмаслигини ва уларни ташқи бозорга этказиб бериш 
имконияти йўқлигини кўриш мумкин.