Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

1-БЎЛИМ. ТАШҚИ САВДО НАЗАРИЯСИ 
 
 1.1. ―ХАЛҚАРО ИҚТИСОДИЁТ‖ ФАНИГА КИРИШ 
 
1. “Халқаро иқтисодиѐт” фанининг предмети 
2. Халқаро иқтисодиѐтда ялпи талаб ва ялпи таклиф тушунчалари
3. Халқаро иқтисодиѐтда халқаро савдода иштирок этувчи ва иштирок 
этмайдиган товарлар тушунчаси 
4. Ишлаб чиқариш омилларининг халқаро тақсимоти 
5. Жаҳон бозори ва товарларнинг халқаро ҳаракати. 
 
1. ―Халқаро иқтисодиѐт‖ фанининг предмети 
Халқаро иқтисодиѐт замонавий иқтисодиѐт назариясининг энг 
ривожланаѐтган қисмларидан бири ҳисобланади. Аввал халқаро иқтисодиѐт 
микро ва макроиқтисодиѐтнинг бир қисми ҳисобланган ва унда халқаро 
иқтисодий муносабатларининг турли йўналишлари таҳлили берилган (халқаро 
савдо, ишлаб чиқариш омилларининг халқаро ҳаракати, валюта курсларини 
ўзгариши, очиқ иқтисодиѐтларнинг моделлари ва х.қ.). Унинг мустақил фан 
сифатида тан олиниши ХХ асрнинг иккинчи ярмида кузатилган жаҳон 
хўжалигини ривожланишининг янги поғонасига ўтиши билан боғлиқ. Мазкур 
ҳолатга қуйидаги воқеалар сабабчи бўлган: колониал тизимнинг бузилиши ва 
50-йилларда кўпгина давлатларнинг мустақилликка эришиши, 90-йилларда 
социализм тизимининг бузилиши ва собиқ социалистик давлатларнинг бозор 
иқтисодиѐтига ўтиши. Буларнинг барчаси турли мамлакатлар миллий 
иқтисодиѐтларининг ўзаро боғлиқликларини кучайтирди ва халқаро иқтисодий 
вазиятдаги доимий ўзгаришларга олиб келди.
Жаҳон хўжалиги ривожланишнинг янги поғонасига ўтиши қуйидаги 
омиллар билан ифодаланади: 

иқтисодиѐтларнинг очиқлик даражасининг ошиши; 

халқаро ташкилотлар тизимининг тузилиши (БМТ, Жаҳон банки, 
ХВФ, ЖСТ ва бошқ.); 

---

7 

ТМКларнинг пайдо бўлиши ва дунѐ бўйлаб кенг тарқалиши; 

тўғридан-тўғри ташқи савдо ва ишлаб чиқариш омилларининг халқаро 
ҳаракати билан боғлиқ бўлмаган мустақил халқаро молиявий 
тизимнинг ривожланиши.
Назарий жиҳатдан халқаро иқтисодиѐт ўз ичига ушбу соҳада охирги икки 
юз йилликда ишлаган кўпгина таниқли иқтисодчиларнинг ғояларини қамраб 
олган (А.Смит, Д.Риккардо, Б.Олин, П.Самулсон ва бошқ.). Замонавий халқаро 
иқтисодиѐт неоклассик, неокейсиан ва рационал кутишлар каби турли 
иқтисодий мактабларга тегишли назария ва моделларни бирлаштиради. 
Прагматик ѐндашувни қўллаган ҳолда у халқаро иқтисодий муносабатлар 
соҳасидаги амалий саволларга аниқ ва тўлиқ жавоб бера оладиган назариялар, 
моделлар ва иқтисодий сиѐсатнинг инструментларини ўрганади. 
Амалий жиҳатдан халқаро иқтисодиѐтга оид билимларга эга бўлиш 
қўшма корхоналарда ва ТМКларда, халқаро банклар ва иқтисодий 
ташкилотларда муваффақиятли фаолият олиб бориш учун зарур.