Ўзбекистон республикаси таълими маркази

Волейбол бўйича мактабдан ташқари ўтказиладиган тўгаракнинг

мавзу режаси ва дастури

Кириш.

Президентимиз рахнамолигида ёшларни ватанга мухаббат, миллий кадриятларимизга хурмат ва садокат рухида тарбиялаш. Хар томонлама баркамол авлодни вояга етказиш йулида кенг камровли ишлар амалга оширилмокда.
Республикамизда угил-кизларни умуминсоний кадриятлар, миллий одоб-ахлок меъёрлари асосида тарбиялаш, соглом турмуш тарзини карор топтириш масалаларига алохида этибор каратилмокда. Барча кулайликларга эга таълим муассасалари, спорт иншоатлари барпо этилиб, замонавий талаблар даражасида жихозланмокда.
«Баркамол авлод» йилида усиб келаётган ёш авлодни соглом, кучли, бакувват, жасур булиб усишида спортни роли каттадир. Жисмоний машкларни мунтазам бажариб бориш ёш организмнинг иродасини мустахкамлайди, жисмоний, маънавий ва ахлокий тарбиясини такомиллаштиради.
Умумтаълим мактаб жисмоний тарбия укитувчиларига мулжалланган «Волейбол» укув кулланмасида, волейболни келиб чикиш тарихи, уйин техникаси, хужум техникаси, туп узатиш, майдонда харакат килиш, жисмоний тайёргарлиги, волейбол уйин коидалари берилган.
Бу кулланма жисмоний тарбия укитувчиларининг укувчиларга волейбол уйинини техника ва тактикасини, тупни олиб юриш, узатиш ва тур устидан узатишни ургатишда хамда уйин коидалари билан тушунтиришда амалий ёрдам бера олади.
Укув кулланма жисмоний тарбия укитувчилари, волейбол мутахасислари, мураббийлар, укувчилар учун мулжаллангандир.
Албатта, укув кулланма камчиликлардан холи булмаслиги мумкин.Шу сабабли муаллиф Сизларнинг фикр-мулохазаларингизни миннатдорчилик билан кабул килади.
В О Л Е Й Б О Л
Волейбол тўгарагини асосий иш шакли, мусобақаларда қатнашиш, ўқув гуруҳларидаги ўқув-тренировка машғулотлари ҳисобланади. Шуғулланувчилар билан ҳар куни эрталабки гимнастикани ўтказиш керак, шунингдек алоҳида техник усуллар ва жисмоний тайёргарликни такомиллаштириш бўйича ўқитувчини вазифасини бажаради.
Машғулотни мактабда ёш спортчиларни бандлилигини ҳисобга олиш билан ташкил этилиши шарт. Барча маънавий ва маърифий ишлар оммавий-маданий ва тарбиявий ишларни умумий режаси билан мос равишда амалга оширилади.
Ҳар бир ўқувчи гуруҳида ўқув-тренировка жараёнида дастур ва мавзу режа асосида ташкил этилади.
Ўсмирлик ва кичик ўспиринлик гуруҳларида ўқув жараёни учта даврга бўлинади: тайёргарлик мусобақалашиш, ўтиш даври.
Тайёргарлик даври учта босқичга бўлинади: биринчи босқич-умумий тайёргарлик (шуғулланувчиларни ҳар томонлама жисмоний тайёргарлиги, жисмоний ва ирода сифатини тарбиялаш, «Алпомиш» ва «Барчиной» тест меъёрларини топширишга тайёрлаш, техник ва тактик тайёргарлиги). Иккинчи босқич-махсус тайёргарлик (волейболчилар учун зарур бўлган жисмоний сифатни, техника ва тактик тайёргарлигини ривожлантириш, жамоани тўзиш. Учинчи босқич-мусобақа олдидан тайёргарлик кўриш (кейинчалик волейболчиларни махсус сифатларини ривожлантириш, бўлажак мусобақаларга тайёргарлик кўриш, ўйин техникаси ва тактикасини такомиллаштириш, жамоаларни уйғунлигини яхшилаш).
мусобақалашиш даврини вазифаси: яхши машқ кўрганликка эришилган даражасидан ошириш, техника ва тактикасини такомиллаштириш, махсус жисмоний тайёргарлик, мусобақада қатнашиш. Ўтиш даврини вазифаси. Умумий жисмоний ва техник тайёргарликка эришилган даражасини ушлаб туриш, «Алпомиш» ва «Барчиной» тест меъёрларини топширишга тайёрлаш.
Ушбу дастўрини ўқув материяли барча ёш гуруларига мўлжалланган. Бошланғич тайёргарлик гурухида асосий диққатни саломатликка мустахкамлашга, ҳартомонлама жисмоний тайёрликка, координация ҳаракатини, тезликни, эпчилликни, эгилувчанликни ривожлантиради. «Алпомиш» ва «Барчиной» тест меьёрларини топширишга тайёрлаш ва қабул қилиш. Гурух назорати ва ўртоқлик учрашувларда қатнашиш.
Ўсмирлик гурухидаги ёш волейболчилар кейинчалик ҳаритомонлама жисмоний ривожланиши бўйича шуғулланадилар, «Алпомиш» ва «Барчиной» тест меьёрларини топширишга тайёргарлик кўрадилар ва топширадилар, волейболни техника ва тактикаси асосларини эгаллайдилар Гурух шаҳар, туман биринчилиги учун волейбол бўйича ўтказиладиган расмий мусобақаларда қатнашадилар.
Кичик ўспиринлар гурухида ҳар томонлама жисмоний ривожлантиришни такомиллаштиришни давом эттиради, «Алпомиш» ва «Барчиной» тест меьёрлари бўйича тайёргарлик кўрадилар ва топширадилар. Волейболчилар ўйинни асосий усулларини техникасини эгаллашлари керак, уни ўйинда қуллай билиш ўйини тактик системалари ва комбинацияларини эгаллаш, шаҳар, вилоят ва Республика мусобақаларида қатнашиш, хакамлик-жамоааатчи инструкторлик ишларини ўрганилади.
Ҳар бир ёш гурухи учун назарий машғулотдан алоҳида-алоҳида ўқув материали берилган. Уни ўрганишни амалий машғулотни ўтказишга қадар ва ундан кейин 10-15 дақиқа давомида сухбат шаклида ўтказилади. Раҳбар ёки ўқитувчи иложи борича ўқув материални назарий машғулотни амалий билан бирга боғлаб олиб бориши керак. Суҳбат давомида кўргазмали қуроллардан, диофильмдан, кинофильмдан фойдаланиши мумкин.
Умумий жисмоний тайёргарлик бўйича машғулот жараёнида, асосий болаларга жисмоний тарбия дарсларида таниш бўлган воситаларидан фойдаланилади. Айрим алохида машғулотларда вақти-вақти билан умумий жисмоний тайёргарликка ажратиш мақсадга мувофиқ бўлади. Машғулотни ўтказиш шароити ва ўргатишни аниқ вазифаларидан келиб чиқиб ҳар бир машғулот учун умумий жисмоний тайёргарликни ҳажми ва воситасини танлашга боғлиқ бўлади. Чунки, бошланғич даврида, волейболни воситасини самарадорлиги кам бўлган вақтда (икки томонлама ўйинда ва техника бўйича бериладиган машқларда жисмоний юклама кам бўлади) машғулотга ажратилган вақтни 60-70% умумий жисмоний тайёргарликни хажмини ташкил этади. Ёш волейболчилар билан ўтказиладиган машғулотларда кўпроқ тез-тез гимнастика, енгил атлетика машқларидан, ҳаракатли ўйин, баскетбол, қўл тўпи ўйинларида фойдалинилади.
Болаларни волейболни техника ва тактикасини ўргатиш тўғридан-тўғри бевосита махсус жисмоний тайёргарлик билан боғлиқ бўлади. Волейболни воситасидан ташқари, унинг таркибий қисми ўргатишни бошланғич даврида мухим ролни ўйнайдиган, махсус машқлар (тайёргарлик) воситалари орасида буюмлар билан бажариладиган машқлар бир мунча ўрин эгалланди: тўлдирма, баскетбол, теннис тўплари; арғамчи, резинали амаритизаторлар; гантел, турли-туман махсус мосламалар ва хоказо.
11-14 ёшли болалар ва 15-16 ёшли қизлар учун машқларни бажаришда тўлдирма тўпни оғирлиги 2кг, 15-16 ёшли ўспиринлар учун 3кг бўлади. Тўпни ўйинчи киритишга ва хужум зарбасини беришга тайёргарчилик машқларида 1кг тўпдан фойдаланилади. Гантеллар билан бажариладиган машқлар асосан 15-16 ёшли ўсмирлар учун мўлжаланган. 14-15 ёшли волейболчилар учун гантелни оғирлиги 0,5-1кг. 16 ёшлиларга 1- 3кг Амиритазаторлар билан бажариладиган машқлар 13 ёшдан бошлаб қўлланилади. Амартизатор сифатида тиббий резинали бинтлардан фойдаланилади.
Биринчи машғулотдан тактик ҳаракатни ўргатиш бошланади. Ёш волейболчилар имқон борича волейбол техникасини эгаллаганликларига қараб, ўнга боғлиқ бўлган тактик ҳаракатни ўрганадилар.
Инструкторлик амалиёти ўсмирлар ва кичик ёшдаги ўсмирлар гуруҳидан бошлаб ўтказилади. Инстукторлик малакаларини махсус машғулотларда ва ўқув-тренировка машғулотлари жараёнида оладилар. Волейбол секциясида шуғулланувчилар сафга турғизишни, асосий буйруқларни беришни, дарсни тайёргарлик қисми учун машқларни танлай олиши керак. Инструкторлик малакаларини улар ўқитувчини ёрдамчиси сифатида такомиллаштиради.
Ёш волейболчилар ҳакамлик амалиётини ўсмирлик гуруҳи (13-14 ёш)да бошлаб, машғулотларда ўта бошлайди. Шуғулланувчилар 15-16 ёшдан бошлаб шаҳар, туман биринчилиги мусобақаларида ҳакамлик қилишда қатнашадилар. Улар мусобақа ҳақида низомларини, ўйин календарини тўзишни, тўгараклар ичида мусобақани ташкил этиш ва ўтказишни ўрганишлари керак.
Мураббий ҳар бир календар ўйини олдидан ўйинни олиб бориш учун кўрсатма бериши керак, тамом бўлгндан кейин ўйинни муҳокама қилинади. Кўрсатма олдиндан берилиши керак, чунки ўйинчилар ўйин режаси тўғрисида ўйлашлари керак. Ўйналган ўйинни муҳокамасини ёки тахлилини машғулотни ўтказишдан олдин ўтказишни тавсия қилинади.
Волейбол тўгараги ўқув йили тугагандан кейин жисмоний ва техник тайёргарлиги бўйича назорат текшируви ўтказилади.

ВОЛЕЙБОЛ
Бошланғич тайёрлов гурухи машғулотининг

Тахминий мавзу режаси (11-12 ёш).

№	Мавзу	Соат сони
		Жами	Назарий машғулот	Амалий машғулот
1	Ўзбекистонда волеболнинг ривожланиши хақида маълумот	1	1	-
2	Жихозлар ва асбоб-анжомлар	1	1	-
3	Гигена, тиббий назорат, шикастланишнинг олдини олиш, биринчи ёрдам кўрсатиш	1	1	-
4	Умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик	65	1	64
5	Волейбол ўйини техникаси ва тактикаси асоси	63	1	63
6	Назорат ўйинлари ва мусобақани бориб тамоша қилиш	13	6	12
	ЖАМИ:	144	6	138

ДАСТУР

Ўзбекистонда волейболни риволжланиши ҳақида қисқача маълумот. Волейбол ўйини ҳақида тушунча мактаб ўқувчиларини ўртасида волейболни ривожланиши Ўзбекистон Республикаси мактаб ўқувчилари учун волейбол бўйича ўтказиладиган мусобақа болалар организмига волейбол билан шуғулланишни таъсири.

Асбоб-анжомлар ва жиҳозлар. Волейболни ўйнашга ва шуғулланиш учун жиҳозлар, уни сақлаш. Залда ва очиқ ҳавода ўтказиладиган машғулот жойини жиҳозлаш.
Гигиена, тиббий назорат, шикастланишни олдини олиш, биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш. Волейбол билан шуғулланувчиларга уни махсус ўқига хос хусусиятларини ҳисобга олган холда умумий гигиеник талаблар. Кун тартиби, ишлаш тартиби, дам олиш, ухлаш гигиенаси. Пайафзал ва кийим бош гигиенаси. Организмни чиниқтириш учун табиатни тиббий (қуёш, ҳаво, сув) омилларидан фойдаланиш. Тиббий назорат. Волейбол билан шуғулланишда спорт шикастланиш ва уни олдини олиш тадбирлари. Шилиниш, чўзилиш, қон оқиш. Шикастланганга биринчи ёрдам кўрсатиш, қон оқишини тўхтатиш усули.
УМУМИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК
Жисмоний тайёргарлик ҳақида тушунча. Умумий жисмоний тайёргарликни вазифаси: жисмоний сифатни (тезлик, эпчиллик, куч, чидамлилик, эгилувчанлик) ривожлантириш, ҳаракат малкаларини такомиллаштириш, шуғулланувчиларни «Алпомиш» ва «Барчиной» тест меъёрини топширишга тайёрлаш. Умумий жисмоний тайёргарлик воситаси: гимнастика ва енгил атлетика машқлари, спорт ва ҳаракат ўйинлари, сўзиш ва бошқалар.
Амалий машғулот. Саф машқлари. Саф ва буйруқ тўғрисида тушунча. Саф, қатор, бошловчи, сафни охири, оралиқ ва масофа. Сафни тарлари: бир ва икки сафга, бир қатордан икки, уч ва ҳоказо. Оддий қайтма сафланишлар. Буйруқни дастлабки ва бажариш қисми. Асосий тик туриш. Тўрган жойда, ҳаракатда, сафда ҳаракатланиш. Сафланиш, қанотларни аниқлаш, тексланиш, санаш, бурилиш ва ярим бурилиш, сафда ёйилиш ва қўшилиш.
Сафда турган жойда сафга ва қаторга қайта сафланиш. Юришдан югуришга ва югуришдан юришга ўтиш. Ҳаракатда тезликни ўзгартириш.
Гимнастика машқлари. Елка камарига ва қўл мушаклари учун бериладиган машқлар. буюмларсиз бажариладиган машқлар. турган жойда ва ҳаракатда ҳар хил дастлабки ҳолатдан тўғри қўлни буккан холда доирасимон айлантириш. Қўлни орқага пуржинасимон ҳаракатлантириб орқага ўзатиш, панжаларни букиш ва ёзиш, қўл олдинда, ён томонда, юқорида. Қўлга таяниб ётган холда букиш ва ёзиш. Ҳар хил дастлабки ҳолатдан жуфт-жуфт бўлиб, қўлларни ушлашиб , қўлларни букиш ва ёзиш. Қўлларни кўтариш ва тушириш, қўлни доирасимон айлантириш ўзаро бир-бирига қаршилик кўрсатиш.

ТЎЛДИРМА ТЎП БИЛАН БАЖАРИЛАДИГАН МАШҚЛАР (1-2 кг)

Ҳар хил дастлабки ҳолатдан (тик турган, ётган, ўтирган, тиззада турган ҳолатда) коптокни тўғри, букилган қўлда юқорига кўтариш, ўнгга, чапга, пастга тушириш, қўлда тўп билан доирасимон ҳаракатлантириш, тўғри қўлни орқага ўзатиш, тўп билан қўлни букиш ва ёзиш. Турли усулларда бир ва икки қўлда ҳар хил ҳолатдан коптокни отиш ва илиб олиш. Жут-жуфт бўлиб, бир-бирига юзма-юз қараб туриб, тўпни ушлаб туриб, бир-бирига қаршилик кўрсатиш билан машқ бажариш.

ТАНА ВА БЎЙИН МУШАКЛАРИ УЧУН БЕРИЛАДИГАН МАШҚЛАР

Буюмларсиз бажариладиган машқлар: энгашиш танани айлантириш, бошни буришлар, гавдани олдинга, орқага, ён томонга энгаштириш, ўтирган ҳолатдан орқага думалаш, оёқни юқорига кўтариб, оёқни бош устидан ошириб полга тегизиш. Ҳар хил дастлабки ҳолатдан жуфт-жуфт, уч кишидан бўлиб машқ бажариш.

Тўлдирма тўп билан машқ бажариш (1-2 кг). Ҳар хил дастлабки ҳолатдан, тўп бош орқасида ёки тўғри қўлда, олдинга, орқага, ён томонга энгашиш, гавдани буриш. Коптокни олдинга, орқага энгашиш, гавдани буриш билан отиш. Жуфт-жуфт бўлиб машқ бажариш.

ГИМНАСТИКА ДЕВОРЧАСИДА БАЖАРИЛАДИГАН МАШҚЛАР

Тос ва оёқ мушаклари учун бериладиган машқ. Буюмларсиз бажариладиган машқлар: ҳар хил дастлабки ҳолатдан чўққайиб ўтириш, юқорига сакраш, юриш, югуриш, олдинга ҳамла қилиш. Жуфт-жуфт бўлиб бажариладиган машқлар. (елкада шериги ва қаршилик кўрсатиш билан ўтириб туриш). 1-2 кг ли тўлдирма тўп билан ажариладиган машқлар: чўққайиб ўтириш, олдинга ҳамла қилиш, сакраш, юқорига сакраш. Асбоб-анжомларда бажариладиган машқлар. (Гимнастика деворида, скамейкада): девор, скамейка олдида чўққайиб ўтириш, скамейка устига сакраб чиқиш ва сакраб тушиш, скамейка устидан сакраб ўтиш. Арғамчи билан бажариладиган машқлар. Конь ёки козел устидан сакраб ўтиш.

ЕНГИЛ АТЛЕТИКА МАШҚЛАРИ

40 м гача тезликни ошириш билан югуриш. 3х20 м га такрорий югуриш. 40 м гача босқичлар билан эстафетали югуриш. 400 м гача югуришни юриш билан алмашлаб югуриш. Югуриб келиб баландликка планка устидан ошиб сакраш. Тўрган жойдан, югуриб келиб ўзунликка сакраш. Тўрган жойдан югуриб келиб уч хатлаб сакраш. Деворга кичик коптокни улоқтириш ёки шитга тегиб қайтган коптокни ўзоққа тушуриш.
Спорт ўйинлари. Баскетбол, қўл тўпи.
Ҳаракатли ўйинлар. «Тўпни ўзатдингми ўтир», «Тўп учун кураш», «Тўп ўртадагига», «Петка», сакраш билан эстафета, устидан сакраб ўтиш ва сакраш билан эстафета, аралаш эстафеталар, тўп билан қарама-қарши эстафета.
Махсус жисмоний тайёргарлик. Тезликни ривожлантиирш учун бериладиган машқлар. 5-10-15 м га ҳар хил дастлабки ҳолатда югуриш, ёнлама қадам ташлаб югуриш, сигнал бўйича (тўхташ, тезлашиш ва бошқалар). Маълум топшириқни бажариб йўналишни ўзгартириб ва тўхташ билан югуриш, турли туман эстафеталар.

САКРОВЧАНЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УЧУН БЕРИЛАДИГАН МАШҚ

Чўққайиб ўтириш, чўққайиб ўтирган ҳолатдан юқорига сакраш, ярим чўққайиб ўтириш, турган жойда бир оёқда, икки оёқда ва ҳаракатда юз билан олдинга, ён томонга, орқа билан олдинга сакраш. Гимнастика қондан пастга қараб сакраш, осиб қўйилган тўпга, бир ва икки оёқда депсиниб сакраб қўлни тегизиш. Арғамчида сакраш. Эстафеталар.
Тўпни ўзатишни бажаришда қатнашадиган, мушакларни мустаҳкамлаш учун бериладиган машқлар. Қўл панжаларини мустаҳкамлаш ва унинг ҳаракатчанлигини ошириш. Кўкракда тўлдирма тўпни икки қўллаб отиш (олдинга, бош устида) ва илиб олиш, тўлдирма тўпни ўзоққа отиш. Баскетбол тўпини кўп марта ўзатиш ва илиб олиш, баскетбол тўпини майдонга уриб олиб юриш.
Тўпни ўйинга киритишни бажаришда қатнашадиган, мушакларни мастаҳкамлаш учун бериладиган машқлар. бош орқасида икки қўллаб тўлдирма тўпни отиш. Бир қўл ва икки қўлда юқоридан ва пастдан тўлдирма тўпни отиш.
Хужумкор зарба беришни бажаришда қатнашадиган, мушакни тез қисқариши ва кучли ривожлантириш учун бериладиган машқлар. 1 кг ли тўлдирма тўпни икки қўллаб тўр устидан ошириб отиш, турган жойда ва сакраб икки қўллаб тўлдирма тўпни бошдан ошириб отиш. Тўрган жойда, югуриб келиб теннис коптогини улоқтириш, сакраб тўр устидан ошириб улоқтириш.
Акробатика машқлари. Ғужанак бўлиб олдинга ва орқага, ён томонга думалаш. Куракда тик туриш. Умбалоқ ошиш, таяниб ўтирган ва асосий тик турган ҳолатдан югуриб келиб умбалоқ ошиш. Бир неча умбалоқ ошишни бирга қўшиб бажариш.

ВОЛЕЙБОЛ ЎЙИНИ ТЕХНИКАСИ ВА ТАКТИКАСИ АСОСИ

Волейбол ўйини техникаси ҳақида тушунча. Волейболни асосий техник усуллари: туриш, силжиш, тўпни ўйинга киритиш, тўпни ўзатиш, ҳужум зарбаси, тўсиқ қўйиш. Ўйин тактикаси ҳақида тушунча. Ҳимояда, ҳужумда яккама-якка ҳаракатланиш, ҳимояда ва ҳужумда гуруҳ бўлиб ҳаракат қилиш.

Амалий машғулот. Волейбол ўйинини техникасини ўргатиш. Туриш ҳолати. Волейбол ўйини учун хос, ҳар хил силжишлар, тўпни ўйинга киритиш билан қабул қилиш. Иккинчи ўзатишни бажариш учун дастлабки ҳолатни қабул қилиш. Силжиш. Ўнгга, чапга, олдинга, орқага, ёнлама қадам ташлаб, икки қадам сакраб, силжишни ҳар хил усулларини бирга қўшиб бажариш, силжишдан кейин тўхташг. Тўпни ўзатиш. Тўпни икки қўлда юқоридан ўзатиш. Тўпни тагига чиқиш. Тўпни ўзатишда оёқ, қўл, гавда ҳолатини ва ҳаракатини бир-бирига мослиги. Тўрган жойда ва ҳаракатда бош устидан тўп ўзатиш. Қаторда қарама-қарши томонга тўп ўзатиш. Жуфт-жуфт бўлиб силжиш билан тўп ўзатиш. Шит ва девор олдида тўп ўзатиш 6 зонадан 3 зонага, 3 зонадан 4 зонага ёки 6 зонадан 3 зонага, 3 зонадан 2 зонага тўп ўзатиш. «Тўп ҳавода ўйини», «Тўп капитанга», тўпни ўзатиш билан ўналадиган эстафеталар. Тўпни пастдан ўзатиш (таништириш), қўл ва оёқ, гавда ҳолати. Тўп билан бажариладиган тайёргарлик машқлари. Тўпни ўйинга ўзатиш. Тўпни пастдан ўйинга киритиш: тўғридан ва ён томондан (ён бошдан). Тўпни юқоридан тўғри ўйинга киритиш. Тик туриш, тўпни юқорига отиш, гавда оёқ, қўл ҳолати. Тўпни юқорида ва икки қўллаб пастдан қабул қилиш.
Ҳужум зарбасини бериш. 4 ва 2 замидан тўғридан зарба бериш. 2. Тўр устидан (баландлиги 140- 200 см) сакраб тўлдирма тўпни икки қўллаб отиш. Югуриб келиб ва турган жоидан тўр устидан теккис коптогини улоқтириш югуриш, сакраш, қўлни силташ ва қўшиш. Резинали амиртизаторга ўрнатилган тўпга зарба бериш. Шериги томонидан ташланган тўпни тўр устидан зарба бериш.
Тўсиқ қўйиш. 3, 2, 4 зоналарда (тўрни баландлиги 2 м-2.20 см) бир кишилик тўсиқ қўйишга тайёргарлик ва ёрдамчи машқлар бериш. Тўрни юқори чеккасига олиб қўйилган тўпга (тўлдирма ёки волейбол) тўрни олдида силжиб, тўхтаб ва сакраш билан тўпга қўл панжаларини тегизиш. Тўр устига қўйилган енгил резинали тўпга тўсиқ қўйиш.

ВОЛЕЙБОЛ ЎЙИНИ ТАКТИКАСИНИ ЎРГАТИШ.

Хужумда яккама-якка такитик ҳаракат. Бирорта ҳаракатни бажариш учун дастлабки ҳолатни эгаллашни билиш тўр устидан тўпни қайтариш усулини танлаш, тўпни тўр устидан рақиб майдончасини маьлум зонасига йўналтириш, тўпни пастдан ва юқоридан тўпни ўйинга киритишни алмашлаб бориш. Химояда яккама-якка тактик ҳаракат, тўпни учиш йўналишини имқони борича аниқлаш билиш, ва ўз вақтида тўпни қабул қилиб олиш учун чиқиш ўйин шароитига мос равишда тўпни юқоридан ва пастдан ўзатишни қўллаш хужумда гурух бўлиб ҳаракат қилиш. Тўпни ўйинга киритгандан кейин қабул қилиш ва биринчи ўзатишни 3 зонага, 3 зонадан 4 зонага ёки 2 зонага зарба бериш учун ўзатилади. 5,4,6 зонадан тўпни 3 зонага биринчи ўзатиш ва 2 зонага 8 иккинчи ўзатиш, 2 зонадан тўр устидан оширилади. Тўпни 6 зонадан 2 зонага, 2 зонадан 3 зонага, 3 зонадан тўр устидан оширилади.

ХИМОЯДА ГУРУХ БЎЛИБ ТАКТИК ХАРАКАТЛАНИШ.

Зарба бериётган ўйинчини мухофаза қилиш. Ноқулай шароитда тўпни ўзатишни бажараётган ёки рақибдан тўпни қабул қилиб олаётган ўйинчини мухофаза қилиш.
Техника ва тактика бўйича ўтилган материаллар асосида маьлум топшириқлар билан ўқув машқ ўйини.
Назорат ўйини, мусобақани бориб кўриш. Назорат ўйинлари олдидан ўйинчиларга кўрсатма бериш ва ўтказилган ўйинни тахлил қилиш. Бўладиган ўйинга топшириқ бериш команда ўйинини тактик режаси ва алохида ўйинчиларга вазифа бериш. Ўтказилган ўйинни ва тактик режани бажарилишини тахлил қилиш. Ўйиндан хулоса қилиш.
Амалий машғулот. Бошқа мактаб ўқувчилари ва БУСМ ни бошланғич тайёргарлик гурухлари билан назорат ўйинларини ўтказиш район, шаҳар, вилоят биринчилиги мусобақаларини бориб кўриш.

ВОЛЕЙБОЛ
Ўсмирлар гурухи машғулотининг

Тахминий мавзу режаси (13-14 ёш).

№	Мавзу	Соат сони
		Жами	Назарий машғулот	Амалий машғулот
1	Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спорт.	1	1	-
2	Ўзбекистонда волеболнинг ривожланиши хақида маълумот	1	1	-
3	Жихозлар ва асбоб-анжомлар	1	1	-
4	Одам оргонизми тўзилиши ва вазифаси ҳақида қисқача маълумот, шуғулланувчиларнинг оргонизмига жисмоний машқларнинг таъсири	1	1	-
5	Гигена, тиббий назорат, шикастланишнинг олдини олиш, биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш	1	1	-
6	Умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик	46	2	44
7	Волейбол ўйини техникаси ва тактикаси асоси	72	2	70
8	Волебол ўйини қоидаси, мусобақани ташкил этиш ва ўркзиш.	5	1	4
9	Назорат ўйинлари ва мусобақани бориб тамоша қилиш	16	2	14
	ЖАМИ:	144	12	132

ДАСТУР
Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спорт.
Ўзбекистонда жисмоний тарбия вазифаси.Республикамизда жисмоний тарбия ва спортни ахамияти. Ўзбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришни чора тадбирлари спорт баркамол авлодни тарбиялашнинг мухим воситаси «Алпомиш» ва «барчиной» тест меьёрлар мажмуаси, уни роли ва ахамияти, меьёрни қисқача таснифи.
Ўзбекистонда волейболни ривожланшини хақида қисқача маьлумот. Жисмоний тарбия воситаси сифатида волейболни тавсифи. Ўзбекистонда чет элда волейболни ривожланиши. Республикада, вилоятда, шаҳарда, туманда мактаб ўқувчилари учун волейбол бўйича мусобақаларни ташкил қилиш ва ўтказиш.
Асбоб-анжом ва жихозлар. Волейбол ўйинлари учун жихозлар жихозлар. Жихозларни парвариш қилиш. Волейбол машғулоти учун махсус асбоб-анжомлар: тўпни ушлаб турувчи резинали тортиб турувчи тўп ва бошқалар.

КИШИ ОРГАНИЗМИНИ ВАЗИФАСИ ВА ТУЗИЛИШИ ҲАҚИДА ҚИСҚАЧА МАЪЛУМОТ. ШУ/УЛЛАНУВЧИЛАРНИНГ ОРГАНИЗМИГА ЖИСМОНИЙ МАШҚНИ ТАЪСИРИ

Одам организмини тўзилиши ва уни вазифаси ҳақида қисқача маълумот. Суяк системаси ва уни ривожланиши. Мушак пай аппаратлари ва уни вазифаси. Мушаклар,унинг тўзилиши ва вазифаси, мушакни қисқариши ва бўшашиши. Қон айланиш системаси, одамни қон-томир системаси ҳақида қисқача маълумот. Асаб системаси ва уни роли. Жисмоний машқни мушак оғирлигини оширишга, мушакни иш қобилиятини ва бўғинларни ҳаракатчанлиги, юрак-қон томир системасини ривожланишига, асаб системаси фаолиятига таъсири.

ГИГИЕНА, ТИББИЙ НАЗОРАТ, ШИКАСТЛАНИШНИ ОЛДИНИ ОЛИШ, БИРИНЧИ ТИББИЙ ЁРДАМНИ КЎРСАТИШ

Кун тартиби, меҳнат қилиш тартиби ва дам олиш овқатланиш тартиби ва ичиш тартиби. Уқу гигиенаси. Волейбол билан шуғулланиш жойига, асбоб-анжомларга ва спорт кийимларига қўйиладиган гигиеник талаблар. Спиртли ичимликларни ичиш ва чекишни зарарлиги ҳақида. Машғулотда тиббий назоратни ўтказиш ва уни аҳамияти. Спорт форма ҳақида тушунча. Волейбол билан шуғулланиш вақтида спорт шикастланишлари ва уни олдини олиш чоралари. Чўзилиш, уриб олиш, мушак, бўғин ва пайларни ўзилиши. Қон оқиш ва уни тўхтатиш чоралари. Зарар кўрганга ёрдам кўрсатиш.

УМУМИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК

Волейбол ўйини учун зарур бўлган жисмоний сифатларни ривожлантириш ва такомиллаштириш. «Алпомиш» ва «Барчиной» тест меъёрларини топширишга тайёрлаш. Махсус машқларни роли ва уни қисқача таснифи.
Амалий машғулот. Буюмларсиз (яккама-якка ва жуфт-жуфт бўлиб) 1-2 кг ли тўлдирма тўп, 1,5-2 кг ли гантеллар, резинали амартизатор, асбоб-анжомлар (халқада, гимнастик деворчада) билан бажариладиган елка камари ва қўл мушаклари учун бериладиган гимнастика машқлари. Буюмларсиз (яккама-якка ва жуфт-жуфт бўлиб) 1-2 кг ли тўлдирма тўп, резинали амартизатор, 1,5-2 кг ли гантеллар билан бажариладиган гавда ва бўйин мушаклари учун бериладиган машқлар.
Буюмларсиз (яккама-якка ва жуфт-жуфт бўлиб) 1-2 кг ли тўлдирма тўп, 1,5-2 кг ли гантеллар, асбоб-анжомларда (гимнастика деворида, скамейкада) арғамчи билан бажариладиган таз ва оёқ мушаклари учун бериладиган машқлар. баландликка сакраш (кўприк билан) таяниб сакраш.
Енгил атлетика машқлари. 50-60 м гачан тезликни ошириш билан югуриш. 2-3 х 30-40 м га такрорий югуриш. Паст стартдан 60 м га югуриш. 60 м дан 100 м гачан. Тўсиқлар устидан ошиб югуриш. Секин-аста югуриш. 13-14 ёшли болалар - 3 дақиқа, 13-14 ёшли қизлар – 2 дақиқа давомида югуриш. Планка устидан ошиб сакраш, югуриб келиб баландликка сакраш, турган жойдан ва югуриб келиб ўзунликка сакраш, турган жойда ва югуриб келиб уч хатлаб сакраш (ўғил болалар). Теннис коптогини ўзоққа отиш.
Спорт ўйинлари. Баскетбол, қўл тўпи, футбол.
Ҳаракатли ўйинлар. Отишма. Рақамларни чақириш, Тўпни ўзатдингми ўтир, Футболчи, баскетболчиларни, тўп билан қарама-қарши эстафеталар.
Махсус жисмоний тайёргарлик. Зўр бериб тез югуриш ва жавоб ҳаракатига тўпни ўйинга киритиш ва ўзатишни бажаришда қатнашадиган мушаклар, мушакни тез қисқариши ва кучни ривожлантиришга зарба беришни бажариш учун бериладиган машқлар. Сакровчанликни ривожлантириш учун бериладиган машқлар.
Акробатик машқлар. Думалаш умбалоқ ошиш куракда тик туриш. Еворга оёқ билан тиралиб ва бирор киши ёрдамида қўлда тик туриш ўғил болалар учун 13 ёш дан бошлаб)

ВОЛЕЙБОЛ ЎЙИНИ ТЕХНИКАСИ ВА ТАКТИКА АСОСЛАРИ

Техник тайёргарликни ахамияти Волеболни асосий техник усул-лари Волеболда тактик ҳаракатни таснифи валеболни ўрганиш ва тренировкаси хақида тушунча Махсус машқларни роли ва уни қисқача таснифи Алппомиш ва Баарчиной тест меъёрларини топширишга тайёр-лаш
А м а л и й м а ш ғ у л о т . Ў й и н т е х н и к а с и н и в а
такомиллаштириш. Силжиш. Ҳар бир машғулотда барча техник усулларни тақлид қилиш ва махсус жисмоний машқлар.
Тўнни юқоридан ўзатиш. Ҳар хил триектория учиб келаётган тўпни,ўзатишни такомиллаааштириш. Деворга тўп ўзайтиш(яккама-якка ва
гурухли машғулотлар) Қарама-қарши қаторда тўпни ўзатиш. Тўр олдида жуфт-жуфт уч киши бўлиб тўп ўзатиш. Тўпни пастдан қабул қилиш
вақтида ўйинчиларни гавда ва қўл ҳолати. Гурух ва жуфт -жуфт блиб (турган жойда ва ҳаракатда )бажариладиган мааашқлар Тўрга тегиб қайтган, тўпни ўзатиш. Тўпни ўйинга киритиш..пастдан, (ўргатиш ва такомииллаштириш), ўғри юқоридан, юқори ён томонда, тўпни очиқ ўйинга киритиш. Ҳар хил усулда кетма-кет бир неча марта тўпни ўйинчи киритиш. Ўйинчи киритилган тўпни икки қўллаб пастдан ва юқоридан қабул қилиш. Зарба бериш. Тўғридан зарба бериш (ўрганиш ва такомиллаштириш 4.3 ва 2-чи зоналардан зарба бериш. Бир кишилик тўсиқ қўйилганда зарба бериш
ТЎСИҚ ҚЎЙИШ. Бир кишилик тўсиқ қўйиш (ўргатиш). Силжиш ва тўр олдида сакраш.тўсиқ қўйишни- тақлид қилиш. Тўр устида осилган тўппга, сакраб икки қўлни, нормал баландликдаги тўр устида зарба бериш. Химоячиларни ҳаракати (ўргатиш ва такомиллаштириш). Тўр устидан ошириб зарба бергандан кейин, раҳбарни зарба бергандан кейинги ҳаракати(дастлабки 1.5 ва 6 зонадан чиқиш билан ), девор олдида шериклари билан уч киши бўлиб ҳаракатланиш.

ВОЛЕЙБОЛ ЎЙИНИ ТАКТИКАСИНИ ЎРГАТИШ.

Хужумда яккама-якка тактик ҳаракат қилиш. Тўпни тўр устидан яхши химоя қилинмаган жойга йўналтиришни билиш,ўйин шароитига мос равишда пастдан ва юқоридан тўпни ўйинга киритишни қўллаш. Тўпни тўр устидан сакраб ўзатишни ва зарба бериш учун югуриш. Хиимояда яккама-яккатактик ҳаракатланиш. Тўпни ўзатиш ва қабул қилиб (юқоридан ва пастдан) олишни қўллаш ва шу ҳолатдан зарба берилганда, тўсиқ қўйиш зонаси аниқлашни билиш. Кучли ва нишонга олиш тўпни ўйинга киритишда кучли ва аниқ нишонга олиш усулини танлаш кўпроқ мақсадга мувофиқ бўлади.

ХУЖУМДА ГУРУХ БЎЛИБ ТАКТИК ХАРАКАТ ҚИЛИШ.

Тўпни ўйинга киритиш билан тўпни қабул қилиш ва 3 ва 2 зонада ўйинчиларни жойлашишига боглик холда биринчи тўпни ўзатиш, зарба бериш учун биринчи тўпни ўзайтиш, зарба бериш учун тўпни бошдан ошириб хужумдаги энг кучли ўйинчига, иккинчи тўп ўзатилади.

ХИМОЯДА ГУРУХ БУЛИБ ТАКТИК ХАРАКАТ КИЛИШ

Тўсиқ қўйишда орқа чизиқдаги ўйинчиларни жойлашиш, тусик қўйиш ва зарба беришда ўйинчиларни хавфсизлигини таъминлаш, гурух бўлиб тўсиқ қўйиш (болалар учун)
Ҳимояда ўйнаш, 6 зона ўйинчиси хужум чизигини хавфзизлигини таъминлайди, 6 зона ўйинчиси олд чизиқка сурилади.
Ўқув машқ ўйини. Ўзини ва рақибини тўпни ўйинга киритишда ўйинчиларни жойлашиши рақиб хужум килганда тўпни ўйинга киритилганда, хужум учун тўпни ўзатганда ўйинччиларни жойни танлаши, барча ўйинчиларни ўзаро ҳаракати ва тусик қўйишга жой танлаш. Гурухлар ўртасида ўртоқлик учрашувини ўтказиш.
Волейюол ўйинини қоидаси, мусобақани ташкил қилиш ва ўтказиш

Спорт тайёргарлигида мусобақани роли. мусобақа ҳақида. низом мусобақа учун жой тайёрлаш. Хаккамлик методикаси. Жамоа таркиби. Ўйинчиларни жойлашиши ва силжиши. Ўйинчиларни формаси. Ўйинни бошланиши ва тўпни ўйинга киритиш. Тўпни ўйинга киритишда жойни алмашиш. Тўпга зарба ериш. Икки кишини ўйини. Тўпни ўйиндаги ташқарига чикиши ўрта чизиқдан ўтиш. Очқони ёки тўпни ўйинга киритишни ютказиш. Хисоб ва ўйин натижаси.

Амалий машғулот. Ўйин машқ ўйинида хакамлик амалиёти, уни тахлилқилиш ва баҳо лаш.

НАЗОРАТ ЎЙИНИ, МУСОБАҚАГА БОРИБ ТАМОША КИЛИШ.

мусобақа олдидан ўйинчиларга кўрсатма бериш ва ўтказилган ўйинни тахлил қилиш .Кейинги бўладиган ўйинга кўрсатма бериш (макетда). Рақиб жамоасига ва ўйинчиларига
Таъриф бериш. Жамоа ўйини режаси ва айрим ўйинчиларга топширик бериш. Ўтказилган ўйинни тахлил қилиш. Тактик режани бажариш. Айрим ўйинчиларни ҳаракатигава ўйинни умумий баҳолаш. Ўйинга ҳулоса ясаш.
АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ ТУМАН , ШАҲАР, ВИЛОЯТ БИРИНЧИЛИГИ МУСОБАҚАЛАРИДА, ЎРТОҚЛИК, НАЗОРАТ ЎЙИНЛАРИДА ҚАТНАШИШ

ВОЛЕЙБОЛ
ЎСМИРЛАР гурухи машғулотининг

Тахминий мавзу режаси (15-16 ёш).

№	Мавзу	Соат сони
		Жами		Назарий машғулот	Амалий машғулот
1	Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спорт.	1		1	-
2	Ўзбекистонда волеболнинг ривожланиши хақида ахборот	1		1	-
3	Жихозлар ва асбоб-анжомлар	1		1	-
4	Одам оргонизми тўзилиши ва вазифаси ҳақида қисқача маълумот, шуғулланувчиларнинг оргонизмига жисмоний машқларнинг таъсири	1		1	-
5	Тренировка ва ўргатиш методикаси асоси	1		1	-
6	Умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик	52		2	50
7	Волейбол ўйини техникаси ва тактикасининг ўргатиш ва такомиллаштириш	127		3	124
8	Волебол ўйини қоидаси, мусобақани ташкил этиш ва ўркзиш.	6	1		5
9	Инструкторлик амалиёти	8	-		8
10	Назорат ўйинлари, мусобақани тамоша қилиш	16	2		16
	ЖАМИ:	216	13		203