36
4.
Фармацевтика иқтисодиёти. Электрон ўқув дарслик. Тошмухамедов Э.Р.
тахрири
остида, Зайнутдинов Х.С. ва бошқалар. 2005.
5.
Организация и экономика фармации. Под ред. И.В. Косовой. Москва, 2004. 397 стр.
6.
Фармация ишини ташкил қилиш ва унинг иқтисодиёти. Юсупов М.А., Комилов А.М.,
Хидоятова З.Ш., Эрматов Ш.Х. Тошкент-2004. 172 б.
7.
В. Прокопишин, В. Сафта, М. Брумэрел. Основы фармацевтической деятельности.
Кишинев, 2003. – 488 с.
8.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Ўзбекистон Республикасида
бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи тўғрисида»ги Низомни тасдиқлаш ҳақидаги 1994 йил 26 март
164 сонли қарори.
9.
Ф.Ғ. Ғуломова. Бухгалтерия ҳисобини мустақил ўрганиш учун қўлланма. Тошкент:
“NORMA”МЧЖ, 2010.- 496 б.
Мавзу 6-7: Пул маблағлари ва ҳисоб-китоб жараёнларининг ҳисоби
Режа.
1. Ҳисобланиш жараёнлари ҳисобининг вазифалари.
2. Ҳисоб рақамининг турлари.
3. Давлат банки орқали бўладиган ҳисоб-китобнинг асосий шакллари.
4. Чекдан фойдаланиш тартиблари.
5. Акцептдан воз кечиш қоидалари.
6. Ташкилотлар,
моддий жавобгар шахслар, таъминотчилар ва ҳаридорлар билан ҳисоб-
китобларни ҳисобга олиш.
7.Дебитор ва кредитор қарздорликлар билан ҳисоблашиш.
Дорихоналар хўжалик фаолияти жараёнида бошқа корхона, дорихона, фирма ва
ташкилотлар билан ҳисоб-китоб олиб борадилар. Ҳисоб-китоблар асосан наҳд пулсиз, банк
орқали амалга оширилади. Корхонанинг умумий пул айланмасида мустақил қатнашувининг
асосий шарти унинг банкда ҳисоб рақамининг бўлишидир. Ҳисоб рақами пул маблағларини
сақлаш ва ҳисоб китоб олиб бориш учун очилади, ҳисоб рақамини ўзининг
айланма
маблағларига ва мустақил балансига эга бўлган корхоналар учун банк очади.
Ҳисоб рақамидаги пул маблағларининг сарфланиши ёки ўтказилишини корхона, яъни
унинг эгаси рухсати билан амалга оширилади. Айрим ҳолларда унинг ҳисоб рақамида пул
маблағи дорихонарухсатисиз сарфланиши мумкин: масалан, бюджетга тўловлар ўз навбатида
тўланмаган бўлса ва ҳ.к.
Банк дорихонапул маблағлари тўғри сарфланиши, яъни белгиланган мақсадга
сарфланиши устидан назорат олиб боради.
Касса жараёнларини юритиш ва расмийлаштириш тартиби «Юридик шахслар томонидан
касса жараёнларини амалга ошириш қоидалари»га асосан олиб борилади. Ушбу қоидалар
«Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида»ги қонуннинг 36 – моддасига мувофиқ
равишда ишлаб чиқилган. Бу қоидалар Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқаруви
томонидан 1998 йил 24 январда (1/16 – сонли баённома) 376 – сони билан тасдиқланган ва
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1998 йил 17 декабрда 565 – сонли
рўйхатга олинган.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 1985 йил 28 сонли қарори, пул эмиссияси
тўғрисида касса жараёнларини дорихонада кассир олиб боради. Дорихона мудири ва кассир
ўртасида ишга қабул қилинаётганда шартнома тузилади.
37
Касса жараёнларини кассир – операционист дафтарида қайд қилиб
борилади, у касса
апарати ишга туширилиши билан тутилиб, рақамланган, шнурланган муҳрланган бўлади ва
дорихона мудири ёки катта бухгалтерда сақланади.
Касса аппарати рақамлари созлаш ишлари олиб борилаётган вақтда нолга далолатнома
асосида ўтказилади.
Счётчик лентаси билан касса назорат лентаси кўрсаткичида фарқ бўлиб қолса,
механик
ёрдамида текширтирилиб, далолатнома тузилади.
Кирим касса жараёнлари.
1)
аҳолидан тушган савдо пули
2)
дорихона филиалидан тушган савдо пули
3)
ҳисоботли шахснинг фойдаланмаган аванс суммасини қайтариб бериши
4)
квитанциялар орқали келиб тушган сумма (келтирилган зарарни қоплаш учун
тўланган сумма, кўзойнакларни созлаш учун ва х.к).
5)
банк орқали келиб тушган сумма (ҳодимларга маош учун, созлаш,
доривор
ўсимликлар хом ашёсини, шиша идишларни сотиб олиш учун ва ҳ.к.).
Чиқим касса жараёнларига қуйидагилар киради.
1)
савдо пулини банкка топширилиши
2)
иш хақини берилиши
3)
мукофот, стипендия, нафақа берилиши
4)
доривор ўсимликлар хом ашёсини сотиб олиш
5)
ҳисобот асосида – шартида пул
бериш
6)
транспорт хизматларига тўлаш
7)
хўжалик ҳаражатларини қоплаш
Дорихона савдо пулини топшириш тартиби ва муддати юқори ташкилот билан
келишилган ҳолда банк томонидан белгиланади.
Инкассатор дорихонага келиб, кузатув қайдномасини асосида савдо пулини олиб кетади.
Кузатув қайдномаси 3 нусҳадан иборат.
1 - сумкага,
2 - инкассаторга,
3 - дорихонада қолади.
Кассир инкассатордан, гувоҳнома, савдо пулини қабул қилиш хуқуқи
борлигига
гувоҳнома, иккинчи бўш инкассатор сумкани.
3. Дорихонага бириктирилган сумка ичида келганлигини тасдиқловчи варақа.
Бу жараёнлар чиқим касса ордерлари бўйича расмийлаштирилади.
Натижалар касса дафтарида расмийлаштирилади, касса ҳар ойда тафтиш қилинади.
Do'stlaringiz bilan baham: 
