Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Зангламас металлардан тайёрланган протез таққанлар сўлагининг
микроэлементлар тутиши (100 см2/мкг)
Клиник шакли
Микроэлементлар
he
INi
Мл
Pb
Сг
Sh
Меъёрда
11-20
1,5
0,9-2,0
<1,0
<1,0
<1,0
I оксик реакцияда
76,7
3,37
1,43
5,46
3,35
12,8
Клиник шакли
Микроэлементлар
Си
Ag 
|A1
Ti
Аи
Меъёрда
0,9-2,0
3,4-4,(| 100
0
<1,0
1 оксик реакцияда
9.9
17.4 1 130
1,37
2,0

---

п о
О т з бўш лит ш иллиқ қават и ва лаб касалликлари
Ҳ ар бир металл и о н и учун э н г ю қори — к р и ти к каттал и к- 
даги к о н ц е н тр а ц и я маълум, ундан ю қори кўрсаткичлар о рга­
низм га т о к си к таъсир чақиради. Амалда ҳар бир металл иони 
учун бу кри ти к ко н ц ен тр ац и ян и сп ектр ан ал и з усулида ан и қ - 
лаш мумкин. М асалан: кри ти к к он ц ен трац и я мис учун - >1*10" 
’% (м асса ҳисобидан ф о и з), кадм ий учун - >1*10"5%, қўрғо- 
ш ин учун - >1*10 5% ва бош қалар.
Агар сўлакдаги мис м иқдори (- >1*10*3%) кўп ай са, то к си к
р е а к ц и я к у за т и л и ш и х а в ф и ю зага к е л а д и , т и л к у й и ш а д и , 
кўн гил ай н и й д и , огизда металл ва к и сл о тан и н г таъм и пайдо 
бўлади. Д и сп еп ти к алом атлар ҳам кузатилиш и эҳтим олдан ҳоли 
эмас.
О гиз бўш лиғи текш ирилганда олтин коронка ва протезларда 
н уқта-нуқтали, қ о рам ти р-ж и гарран г д оғлар пайдо бўлади. Бу 
караш лар пахта ва ти ш порош огида осон тозаланади. А йни ўзга- 
риш кузатилганда сп ектр а н а л и з м аълум оти бўйича сўлакда: 
м ис 1*10"5% -1*10 3%, ол ти н 1*10 6%, кумуш 1.3*10'5% м икдор- 
д а о ш и ш и кўринади.
Кам м икдордаги хром таъ сирида ҳам то к с и к стом ати т ку­
затилиш и м ум кин; м илк қон ай д и ва ҳидланади, сўлак оқи ш и
с е з и л а д и , п а й п а с л а г а н д а л и м ф а т у гу н л а р к а тт а л а ш ад и ва 
оғриқли бўлади.
М еталли протезлардан сўрилаётган м и кроэлем ен тл ар оғиз 
бўш лиғи рекц еп тор м айдонига ки м ёви й таъ си р қилади. Э ксп - 
рим ентал тек ш и р и ш д а м ис, рух, коб ол ьтн и н г б и о ти к м икдо- 
ридаги хлорли тузлари қўзғалувчанликни кучайтиради ва п е­
р и ф ер и к асаб тол ал ари н и қи сқарти рад и . М и сн и н г 1*106%ли 
к о н ц е н тр а ц и я с и д а қўзғал увч ан ли к п асаяд и , м уш ак қ и с қ а р и - 
ш и кучсизланади. Қ атор м икроэлем ен тл арн и н г (м арган ец , рух, 
кобальт) таъ сири остида асаб толалари ва м арказий н ей р о н - 
л ар н и н г ҳужайра м ем бранасидаги и онлар ўтказувчанлиги ўзга- 
ради. Ш унингдек, м икроэлем ен тл ар ҳуж айрадаги модда алм а- 
ш инуш уви ж араён и н и ўзгартиради.
М и к р о э л е м е н т ва м и к р о т о к л а р н и н г т а ъ с и р и д а н о ғ и з
бўш лиғи ш и л л и қ қаватига ж авоб р еакц и яси си ф ати да тилда 
оғриқпар кузатилади.
Соғлом одамда оғри қли сезги нин г э н г ю қори дараж аси т и л ­
нинг учи соҳасида ва унинг олдинги ундан бир қисмида кузатилиб, 
шу тартибда оғриқ сезгисининг юқори нуқгаси 25,1+0,18 г/мм 2 ва 
27,3+,015 г/м м 2, э н г паст дараж аси тил илдизида ўрта ч и зи қ
бўйлаб - 55,4+0,31 г /м м 2, ён д еворларида 42,6+ 0,18 г /м м 2 га 
тенг.
М еталли тиш протезлари меъда сокидаги п еп си н оген мод- 
дасига ингибирловчи таъ си р қилади. М еъда и чак тракти к а ­
саллигида, т о к си к стом атитда меъда соки ва қон д а м арганец,

---

Аллергик касо/ыикларда 0Б 1П Қ ва лабда кузат иладиган ўзгариш лар...
Ш
м и с, қурғош и н , н и к е л , с и й д и к д а эса те м и р , м ис и ш он арл и
тарзда кўпаяди.
М еталли протезларда т о к с и к стом ати т кузатил ганда қ о н - 
даги л ей коц и тл ард а (лей коц тоз), эритоцитларда (эри троп ен и я) 
ўзгариш пайдо бўлиб, эр и тр о ц и тл ар н и н г чўкиш тезлиги о ш а­
ди. С ў л акн и н г б и о ки м ёв и й кўрсаткичларида ҳам ўткир ўзга- 
риш л ар кўринади.
Сўлак ф ерм ентларга жуда бой. Бизга маълумки, ҳозирги вақ- 
тгача сўлак тар к и б и д ан 50 д ан о р т и қ ф ер м ен тл ар то п и л ган , 
улар оксиредуктоз, трансф еров, гидролаз, л и аз, изом ераз син- 
ф ларига тегиш лидир.
Ҳ ар б и р ф е р м е н т н и н г та ъ си р и ўзига хос ва а н и қ бўлиб 
оғизда эл ек тр о л и т таъ сири бўлм асдан pH м уҳитнинг ўзгари- 
ш и ҳам уларн и н г ф аоллиги га кучли таъсир қилади.
М еталли протезлардан келиб ч и қади ган то к с и к стом атит- 
л и бем орда тр ан сам и н аза, ак ти в а ц и я, ф о сф ато зал ар н и н г и н - 
гибирлаш уви кўриинади.
Ш ундай қи л и б , оғи з бўш лиғидаги м еталли протезлар т о к ­
си к стом атитда оғи з бўш лиғи ш и л л и қ қавати ва аралаш сўлак- 
даги ф ерм ен тл ар ф аоллиги га таъ си р қилади. Занглам ас м етал­
л а р эн г кўп натиж а кўрсатиб, тран са ми наз ва лактатдегироге- 
наз ф ер м ен тл ар и н и кам айтиради. О лтин ва металл ком би н а- 
ц и ял и протезларда ҳам и ккал а тран сам и н аза ф ерм ен тл ар ту- 
ш ади, б и р о қ кислотали ф осф атоза ф аоллиги ош ади. Ф ер м ен т­
л а р ф аол л и гига нисбатан кам таъсир ўтказадиган протезлар - 
бу олтин ва кумуш - палладийли протезлардир.