Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

ПРОТЕЗЛИ СТОМАТИТЛАР ПРОФИЛАКТИКАСИ ВА
ДАВОЛАШ ЙЎЛЛАРИ
Протезли стоматитлар (П С ) 
протезлар қўлланилган вақтда 
келиб чиқадиган О Б Ш Қ ва тилдаги яллиғланиш лардир. П С тер- 
м ини протез м айдони ва п р о тезн и н г ўзаро реакц и яси тарки - 
бин а н и қ а к с эттиради( Е.Н. Гаврилов). П С лар билан ички аъзо- 
ларда, а й н и қ са, хазм ти зи м и хасталиклари бўлган кекса ёш ли

---

114
Оғиз бўш лит ш иллиқ қавати ва ла б касалликлари
од ам лар оғр и й д и , улар аёлларда кўп учрайди. П С лар пай до 
б ў л и ш и н и н г асосий сабаблари к л и н и к б осқичларид аги ҳато- 
л и кл ар , ан и қроғи , протез кон струкц и яси д аги кам чи л и кл ар ва 
протез таркиб ига кирувчи ким ёвий и н гри д и етл арн и н г та ъ си ­
ри ҳисобланади. П С лар пайдо бўлиш ида ва кечиш ида эн г му- 
хим ом ил протез эгаси н и н г соғлигидир. 
ПСларнинг кечиш да-
ражасига кўра қуйидаги турлари мавжуд:
I. Этиологияси бўйича:
1. Ш икастловчи омил.
2. Т оксик омил.
3. А ллергик омил.
4. Ф и зи к омилларга боғлиқ.
II. Патологик жараённинг шакли бўйича:
1. Катарал.
2. Эрозияли.
3. Ярали.
4. Я рали-некротик.
5. Гиперпластик.
III. Патологик жараён кечишининг тавсифи бўйича:
1. Ўткир.
2. Ярим ўткир.
3. С урункали (рем и сси я, қайталаниш ).
IV. О Б Ш Қ ва тилдаги патологик жараённинг жойлашиши
бўйича:
4. Ў чокди (чегарали, л окал).
5. Т арқалган (таркалган генераллаш ган).
V. Кечиш огирлигидаги даражаси бўйича:
1. Енгил.
2. Ўртача огирликдаги.
3. О гир кечиш даражаси.
Шикастловчи стоматитлар 
протез қўйилиш идаги к а м ч и л и к ­
л ар б илан п ротез б а зи си н и н г ш акли ва ўлчам лари тўғри кел- 
м аслиги, протез и лм окдари ва протез м айдони нин г гадир-бу- 
д и рли ги ва а р ти ку л яц и яси н и н г бузилиш идир.
П С р и в о ж л а н и ш и д а б е м о р л а р н и н г а со си й ш и к о яти ш и- 
к а с тл а н и ш соҳаси д аги о ғ р и қ б ўлиб п ротезд ан ф о й д а л а н и л - 
ганда о ғ р и қ к уч аяди . К ў п и н ч а ш и к астл о вч и П С л ар п р о тез 
м ай д о н и бўйлаб ж о й л аш ган ва ўчокди бўладиган ў ри н га то - 
рай и б ёки қал и н л аш и б кетган соҳасига тўғри келади. Ш и л - 
л и қ қ аватлард аги ў ч о ^ти я л л и гл а н и ш л а р н и н г п ай д о бўлиш
сабаби сунъий тиш лар арти кул яц и яси н и н г бузилиш и ва протез 
б ал ан си р о вк аси ҳисобланади. П ротез б ал ан си р о вк аси протез 
м ай д он и га б о с и м н и н г ҳар хил та р қ а л и ш и га сабаб бўлади. Ш у 
б и л ан б и р га , п р о тезд аги га д и р -б у д и р л и к ва т е ш и к л а р н и н г
кўп л и ги О Б Ш К ^ а ўчокди ял л и гл ан и ш ж ар аён л ар и н и келти-

---

Аллергик касалликларда О БШ Қ ва лабда кузат иладиган узгаришлар..
115
риб ч и қарад и . Б ундай п ротезл ард ан о з м уддатда ф о й д ал ан и ш
ҳам ч ега р а л и к атар ал я л л и ғ л а н и ш и г а с аб аб бўл ад и . Б унда 
ш и к а с тл а р ўрн и д а О Б Ш К д а ги п е р е м и я , ш и ш ва э р о зи я л ар
б ўлиш и м ум кин. Ш и кастл овч и о м и л н и н г О Б Ш К д а д авом и й
таъ си ри яра ва л о к а л кар аш н и кел ти ри б ч и қарад и . Ўтиб к е т ­
ган тақ д и р д а н е к р о ти к стом ати т п ай д о бўлади. О Б Ш Қ н и су­
рун кал и ва о ғр и қ с и з та ъ си р л а н и ш и д а ги п ер п л ази я ж ар аён и
вужудга кел и б п ап и л л о м ал ар р и вож лан ад и (ш и кастл и пап и л - 
л а м а то з). Т ар қ ал ган ш и к астл о вч и П С л ар п р о тез и чки ю заси 
бўйлаб ғад и р -б у д и р л и к л ар б ўл ган и д а кел и б ч и қ ад и . О б ъ ек ­
т и в те к ш и р и л га н д а о ғи з бўш л и ғи да п р о тез м а й д о н и бўйлаб 
ги п ер ем и я ва ш иш кузати л и б , 2 мм д и ам етрд аги э р о зи я ва 
яр ал ар протез соҳаси бўйлаб тарқал ади . Ш и кастл овч и П С л ар - 
ни давол аш учун эн г аввал таъ си р л о в ч и ом и л н и протезга и ш - 
л о в б ер и ш ва к о р р е к ц и я с и йўли о р қал и б а р та р аф эти л ад и. 
Б ун и н г учун п р о те зн и н г теги ш ли четл ари к о р р е к ц и я қ и л и - 
н ад и б а зи с қ а л и н л и ги м и н и м а л д ар аж ад а ю п қ а л а ш т и р и л а - 
д и , ч ар х л аш йўли б и л а н с у н ъ и й т и ш л а р а р т и к у л я ц и я с и н и
тў ғр и л а ш м ай д а ға д и р -б у д и р л и к л а р н и б а р та р а ф эти ш м ақ - 
са д и д а ен ги л “ п а р д о з л а ш ” , ў тк и р с у я к қ и р р а л а р и н и о л и б
таш л аш кабил ар ам ал га ош и р и л ад и . П р о тез м ай д он и д аги ту- 
рғун о р га н и к ў згари ш л ар бўлганда кўрсатм ал ар бўйича п р о ­
т е з к о н стр у к ц и яси га ў згарти ри ш ки р и ти ш л о зи м . Бунда ш и - 
кастл ан ган ш и л л и қ қ ават соҳаси н и п ротезд ан таш қар и д а қо л - 
д и р и ш керак. Б ун й н г учун ю м ш о қ э л ас т и к тагл и кл и 2 қават- 
л и ти ш п ротезл ари қўллан и лад и . Ш у б и л ан б и рга, ш и к а с т ­
ловч и П С л ар н и н г д а в о с и сто м ато л о г-тер ап ев т ёрд ам ид а 2 б о- 
сқи ч д а ам ал га ош ирилади: