Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Килиник кечиши. 
Қатор к л и н и ка-эк сп ер и м ен тал таж ри б а- 
л ар акри л акл ард ан уткир ва сурункали заҳарланиш м ум ки н - 
л и ги н и кўрсатади. У ткир заҳ ар лан и ш , ас о са н , м о н о м е р н и н г 
ю қори к о н ц ен тр ац и яси наф ас йўли ёки тери қоп л ам и орқали 
организм га туш ганда кузатилади. Бундай ҳолатлар тиш техн и к- 
л а р и орасига тех н и к а хавф сизлиги қоидаларига ам ал қи л и н - 
м аганда кузатилади.
А крилли протезларда то к си к реакц и я ҳолати, қач он ки п о­
л и м е р и з а ц и я т а р т и б и б у з и л и б , п р о т е зга м о н о м е р к ў п р о қ
қўш илса юз беради. Бундай вақтда жуда тез ва ўткир и н то к си ­
кация ҳолати келиб чиқади. П ротез ечиб қўйилса, бу белги-

---

Аллергик касалликларда О Б Ш Қ ва лабда кузат иладиган ўзгаришлар..
113
л ар кам аяди ёки йўқолиб кетади. Б ем ор оғи з қуриш идан ёки 
гиперсаливаци ядан, уткир асаб бузил иш лари; бош оғриғи, уйқу 
бузи л и ш и , м еъ д а-и чак тракт ида ги д и с п еп т и к б узилиш лардан 
ш и к о ят қилади.
О ғиз б ўш лиғини текш и р ган и м и зд а олиб қўйиладиган п ро­
тез ўрнидаги ш и л л и қ қаватда қ и зар и ш , ш и ш , ш и л л и қ қават 
қуриш и кузатилади.
Т ил қизарган ва қуруқ, тил сўрғичлари теки сл ан ган ва ат- 
р о ф и ял ан ган бўлади. Т окси н п ар си м п ати к нервни ва сўлак бе- 
зи н и н г ф ао л и яти н и бузади, оқи б атд а гистам ин ва серотан и н , 
кал и й , оқси л ал м аш и н у ви ўзгариб, ги п о сал и в ац и я ривож ла- 
нади. Г иперсаливацияда бу ўзгариш лар кўринм айди.
А крилат таъ сирида тезда ю зага чиқадиган б и оки м ёви й ўзга- 
риш лар; ф ерм ен тл ар ф аол л и ги ош и ш и - ц ерулоп лазм и н , қон 
за р д о б и д а ги а ц е т и л х о л и н э с т е р а за л а р , ум ум ий ва т и к л а н га н
гл ю т ан и н к ў п а й и ш и , ш у н и н гд ек , ар а л а ш сўл ак да и ш қ о р и й
ф о сф атоза, л актатдегидрогеназа, тран сам и н аза ф аоллиги о ш а ­
ди. Ф ерм ентлардаги ф ао л л и кн и н г ош иш и организм даги оксид- 
л а н и ш -қ а й т ал а н и ш ж ар аён и н и н г ком п ен сатор тезлаш ганидан 
д алол ат беради.
Қ о н д а э р и т р о ц и т л а р , л и м ф о ц и т л а р м и қ д о р и к а м а я д и ва 
к е й и н ч а л и к л е к о п е н и я , э р и т р о ц и т л а р н и н г ч ў к и ш т е зл и г и
о ш ад и .
М оном ер кучли то к си к м одда сан ал и б , уни оғизга ал оқа- 
си б ў л и ш и б и л ан и к к и с о а т в ақ т ўтгач, қон д а л е й к о ц и т о з, 
эри троц и тл ар м иқцори кам ай и ш и , эритротоцитлар чўкиш тез­
л и ги ош и ш и сезилади. К л и н и к ж иҳатдан а н е м и я, протез ос- 
тидаги ш и л л и қ қаватн и н г кўй и ш и ш и , ум ум ий ҳолсизлик, чар- 
чаш , уйқу босиш и каби белгилар кўринади.
Ш ун д ай қи л и б м еталли ва п л астм ассал и (ак р и л л и ) п р о ­
те зл ар д а ю зага кел ади ган т о к с и к -к и м ё в и й с то м а ти тл а р н и н г 
к л и н и к кеч и ш и н и таэушл қилар эк а н м и з, қатор ум умий си м - 
п том л арн и : п р о тез т а қ қ а н д а н к е й и н тезда турли хил си м п - 
то м л ар н и н г ю зага кел и ш и , асаб и й статус ва м еъ д а-и чак трак- 
ти д аги б у зи л и ш л ар к у за ти л и ш и таш х и с қ ў й и ш учун муҳим 
аҳам ият касб этади.