Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Клиник кўриниши. Галваноз 
— металл протезл арн и н г ўзаро 
эл ек тр о ки м ёви й р еак ц и ял ар и ж араён и да юзага келган галва­
н и к то к л ар н и н г оғи з бўш лиғига таъ сири натиж асида юзага к е ­
лади ган касал л и кд и р. Б у к асал л и к учун қуйидаги патологик 
си м п том оком п л екслар тавсиф ли: оғи з бўш лиғида металл таъ- 
м и н и н г ч и қ и ш и , кислотали таъ м с е зи ш , таъ м л ардан кўнгил 
ай н и ш и , т и л н и н г куй и ш и ш и , сўлак аж рали ш и даги ўзгариш - 
л а р ёки оғиз қуриш и. Н еврологи к статусдаги ўзгариш лар \а м
(қўзғалувчан Ж к , бош оғри ш и , к о н ц ер о ф о б и я ва умумий ҳол- 
си зл и к ) кузатилади.
Бем ордаги субъектив белгилар: занглам ас м еталлдан п р о ­
те з қўйгандан 1-2 ой ўтгач ёки қўш им ча о ртоп ед и к даволаш - 
дан; олтин қоти ш м ал и кўп ри кси м он протез ёки хром кобальт 
қотиш м асидан бю гель протез қўйганда юзага чиқади.
Б ем о р учун а с о с и й
шикоят 
— оғи зд а м еталл ва к и сл о та 
т а ъ м и н и сези ш д и р. К и сл отал и о вқ ат еганда бу н оқулай с е ­
зи ш р е а к ц и я с и д о и м и й кучайиб боради. Т аъм сези ш ўзгари- 
ш и н и б ем ор ш ўр еган да худди а ч ч и қ та ъ м н и с е зи ш и д е к ҳис 
қи л ганда кузатилади. М аълум ки ҳар қандай м аҳсулотнинг т а ъ ­
ми у н и н г ки м ёви й тар к и б и га б оғли қ. К и сл отал и таъ м н и се- 
зи ш д а Н ион л ари к о н ц е н т р а ц и я с и н и н г аҳам и яти б и зга м аъ ­
лум . Ҳ уж ай ра ичига о р га н и к ки сл отал ар м и н ерал л арга н и с ­
батан осон ўтади. Д .И .М ен д е л е ев н и н г даври й ж адвалидаги би - 
ри н ч и д ан учи нч и гача ва б е ш и н ч и д ан етти н чи гач а гуруҳ э л е ­
м ентлар а ч ч и қ та ъ м и н и , у ч и н чи д ан б еш и н ч и га ч а гуруҳ э л е ­
м ентлар ш и р и н таъ м и н и , ш ўрни эр к и н и он л ар, и ш қ о р и й та ъ ­
м ни О Н ион л ари и ш ти р о к э ти ш и нати ж аси д а ю зага келади. 
А гар ш и р и н , а ч ч и қ т а ъ м н и се зд и р у в ч и к а т и о н л а р та ъ си р и
бир вақтда кузатилса, о ғи з шўр таъм сезад и ёки ум уман таъм 
сезм ай д и .
Э лем ентлар д авр и й ж адвалидаги ти зи м н и н г таъм сези ш н и
аникдашдаги аҳамиятини сўлакнинг таркибидаги микроэлемент­
лар ҳам тасдикдайди. Гальванозли киш и л ар сўлагидаги сп ект- 
рал ан а л и зл а р н ати ж ал ар и к ў р сати ш и ч а, м и с, хром , м ар га ­
н е ц каби элем ентлар м иқдори ош и б б орар экан . Тилдаги куй- 
и ш иш , ай н и қса, ти л учида ёки ён деворидаги бу сезгилар т и л ­
н и н г кучли реф лексоген соҳа эк ан л и ги дан далолат беради.
О ғизда пайдо бўладиган гальваник ток лар (50 мВгача) ти л ­
н и н г р ец еп то р ап п ар ати о х и р л а р и н и қ и т и к ^ а й д и , натиж ада 
қўзғалиш лар ю зага келади. Б ем ор я н а дои м и й оғи з қуриш идан 
ш и ко ят қилад и, бу эса уни д оим о оғзи н и чайиш га ва ҳўллаш - 
га м аж бур қилади. Гальванозда юзага келадиган оғи з қуриш и 
ҳолати м арказий ва вегетатив асаб ти зи м и н и н г ф аоли яти даги
бузил иш натиж асидир.
Оғиз бўшлиғи аъзолари те кш ирил ганда, тил ни инобатга ол-

---

А ы ер ги к касал/шкларда О БШ Қ ва лабда кузат иладиган ўзгаришлар..
107
маганда, ш и л л и қ қаватда ҳар доим ҳам ўзгариш лар учрайвер- 
майди. Т илнинг ён юзаси ва учи қизаради, тил қисман ш иш ган 
бўлади. Оғизда турли металл қотишмаларидан тайёрланган сунъий 
қоплама тиш лар, ш тиф тлар, иротезлар аникданади. К оронкалар- 
нинг уланган қисмида оксидланган қават кўзга таш ланади.
Г алваноз кўри н и ш и д аги ш и к о ят б илан м урож аат қи л ган - 
л арга дастлаб турли м еталлар орасидаги эл ек тр о ки м ёви й ж а- 
раёнда юзага келаётган эл ек тр о то к тав си ф и ан и қл ан ад и . К л и ­
н и к тек ш и р и ш усуллари қаторида махсус те к ш и р и ш усулла- 
р и , м еталл т и ш п р о т е зл а р и о р а с и д а ги т о к к у ч и н и ў л ч аш , 
сўлакдаги pH - м уҳитни а н и қ д а ш , э л ек тр о к и м ё в и й ж ар аён - 
н и н г ўткирлиги кўрсаткичи си ф атида сўлакдаги м и к р о эл ем ен ­
тл ар н и н г м и қд ори й ва си ф ати й ҳолатини ан и кд аш муҳим аҳа- 
м иятга эга.
О ғиз бўш лиғидаги турлича парам етрдаги галваник эл ем ен т­
ларн и ўлчаш учун қуйидаги асбоб-ускуналар: лаборатория учун 
pH - м етр-м и л л и вольт м етр - pH - 340, м икроам п ерм етр М - 
24, П П -6 3 т и п и д а ги п о т е н ц и о м е т р , У П И П - 601 л а р к е н г 
қўллан и лад и .
С оғлом киш ида олтинли кўприксим он протез таққанда ю за­
га кел ад и ган м и к р о то к 1-3 мкА (50 мВ гача) га т е н г бўлса 
м еъёрий кўрсаткич д еб сан ай м и з. Галванозда т о к кучи катта- 
лаш ади. Э л ектроток кучи ва кл и н и к кўриниш и ўртасида тўғ- 
ридан-тўғри боғланиш кузатилм айди. А ксинча, спектрал а н а ­
л и з н ати ж ал ари н и н г кўрсатиш ича, сўлакдаги тем ир, м ис, м ар ­
ганец, хром , н и кел каби м и кроэлем ен тл ар си ф ати й ва м и қ- 
д о р и й т а р к и б и н и н г к л и н и к кўриниш идаги тўғридан-тўғри бо- 
ғлиқлик бўлиш и кузатилади. Галванозда pH муҳит қисм ан ки с­
лотали том он га (pH 6,5-6,0) силж ийди. Г алванозда тери си н а- 
м аси н и к е л ь, хром , коб ал ьт учун м ан ф и й . Қ ондаги кл и н и к
кўрсаткичлар ўзгариш сиз.