Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази

6.2 Мавзу: Тиббий статистика
1. “Статистика” атамаси лотинча status–ҳолат, аҳвол сўзидан олинган. Ҳозирги пайтда “статистика” сўзи учта маънода ишлатилади.

• 
  Биринчидан, статистика–ижтимоий ва оммавий ҳодисаларнинг миқдорий томонини, уларнинг сифат томони билан узлуксиз алоқада ўрганадиган ижтимоий фандир.
  
• 
  Иккинчидан, статистика–у ёки бу ижтимоий ҳодиса ёки жараённи таърифлайдиган рақамли, статистик маълумотлар мазмунини ўз ичига олади.
  
• 
  Учинчидан, статистика–бу ҳодисалар ва жараёнларни тавсифлайдиган рақамларнинг ўзи. Шундай қилиб, статистик маълумотлар ёки маълумотлар статистикаси бўлиб, оммавий ҳодисалар, жараёнлар, ҳолатларни таърифлайдиган рақамлар ҳисобланади.
  

2. Соғлиқни сақлаш статистикаси, битта шахс ва одамлар гуруҳи соғлигининг аҳволини аниқлайди ва бу аҳволга таъсир қилувчи соғлиқни сақлаш муҳитининг ҳақиқий ҳолатини ўрганади. Соғлиқни сақлаш статистикаси соғлиқни сақлаш фаолиятининг баҳоланиши ва йўналишларини аниқлашда асосий материал ҳисобланади. У демографик статистика, касалликлар статистикаси ва уй-жой шароитлари статистикасига бўлинади.
1. Демографик статистика ҳақида биринчи марта, демографик фаннинг яратувчиси ҳисобланган, Джон Грант (1620-1672 йил Англия) томонидан тузилган “Ўлим ҳақидаги гувоҳномаларга тааллуқли табиий ва сиёсий кузатувлар” китобида (1962 йил.) эслатиб ўтилган. Ҳар бир округда ўлганларнинг рўйхатини тузиш бошланган, бунинг сабаби–1592 йилдан бошлаб ўлат эпидемиясининг бир неча бор авж олиш ҳолатлари бўлган. Джон Грант биринчи бўлиб ўлим сонининг статистик жадвалларини тузган.
2. Касалликлар статистикаси соғлиқни сақлаш статистикасининг энг муҳим қисми ҳисобланади. Касалликлар статистикаси замонавий даврда, 19 асрдан бошлаб қуролли кучлар органларида тузилган. Бунинг сабаби–замонавий давргача касалликлар таснифланмаган, ва касалликнинг ўзи ўлимдан фарқли равишда ноаниқ бўлган.
3. Аҳоли статистикаси муайян бир даврга аҳолининг миқдори ва таркибини кўрсатади.

• 
  Туғилиш кўрсаткичи: бир йилда 1000 кишилик аҳолига бўлган туғилишлар миқдори (ўлик туғилишлар бундан мустасно). Уни туғилишнинг умумий коэффициенти ёки туғилиш даражаси сифатида талқин қилиш мумкин.
  
• 
  Ўлим сони кўрсаткичи: бир йилда 1000 кишилик аҳолига бўлган ўлимлар миқдори. Уни ўлим сонининг умумий коэффициенти ёки ўлим даражаси сифатида талқин қилиш мумкин.
  
• 
  Ўлик туғилишлар кўрсаткичи: ҳомиладорликнинг 12 ҳафтасидан кейин ўлик туғилган болалар сонининг 1000 та туғилган болаларга нисбати. Табиий ва сунъий ўлик туғилганлар сонига бўлинади.
  
• 
  Гўдаклар ўлими сони: 1 ёшгача ўлган гўдаклар сонининг 1000 та тирик туғилган болалар сонига нисбати
  
• 
  Туғиш қобилияти (фертиллик) нинг умумий кўрсаткичи битта аёлда туғишлар сони, агар унда унинг бутун ҳаёти давомида ёш бўйича туғиш қобилиятининг тегишли даражаси сақланса. Ёш бўйича туғиш қобилиятининг умумий кўрсаткичи.
  
• 
  Аҳолининг табиий кўпайиши кўрсаткичи: туғилиш ва ўлим миқдорлари умумий коэффициентларининг айирмаси.
  
• 
  Никоҳлар миқдорининг кўрсаткичи: бир йилда 1000 кишилик аҳолига бўлган никоҳлар миқдори. Никоҳлар миқдорининг кўрсаткичи у ёки бу мамлакатда никоҳни қайд қилиш маросимлари асосида аниқланади. Рўйхатга олинган никоҳлар, шу жумладан иккинчи никоҳлар миқдори ҳисобланади.
  
• 
  Никоҳдан ажралишлар миқдори кўрсаткичи: бир йилда 1000 кишилик аҳолига бўлган никоҳдан ажралишлар миқдори. Рўйхатга олинган никоҳдан ажралишлар ҳисобланади.