Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг

2-жадвал. Ноктурия категориялари. 
 
Категорияси 
Диспропорционал сийдик 
шаклланиши (хоҳлаган 
вақтда ёки уйқу пайтида) 
Ҳар бир сийдик чиқаришнинг 
кичик ҳажми (хоҳлаган вақтда ёки 
тунда) 
Аҳлоқий 
Суюқликни нотўғри истеъмол 
қилиш 
Иккиламчи уйқунинг бузилиши 
оқибатида «қовуқнинг фаоллашиши» 
Тизимли 
Сув, туз ва метаболитларнинг 
ажралиши 
Уйқунинг 
бузилиши 
Сув ва тузни турли 
кўринишдаги ажралиши 
Бирламчи уйқунинг бузилиши 
оқибатида «қовуқнинг фаоллашиши» 
Пастки сийдик 
йўллари 
функциясининг 
бузилиши 
Тўплаш функциясининг бузилиши ва 
қовуқнинг тўплаш учун 
таъсирчанлигининг ошиши 
3.5.1. Ташхислаш.
Иловаларда ташхислаш алгоритми келтирилган:
1) тавсияларга мувофиқ ПСЙСни баҳолаш. Ҳар бир ПСЙСнинг ифодаланганлиги 
ва улар туғдирадиган безовталик, керак бўлганда ўзига хос сўровномалардан фойдаланиш 
билан бирга баҳоланиши керак. Қовуқ кундаликлари тўлдирилиши керак; 
2) аҳлоқий омиллар суюқлик ва уйқу мувозанатига таъсир этишини таҳлил қилиш; 
3) буйрак етишмовчилиги, қандли диабет, юрак етишмовчилиги ва обструктив 
уйқудаги апноэ каби асосий патологияларни баҳолашни ўз ичига олган тиббий анамнезни 
ва дори воситаларни таҳлил қилиш. Агар тизимли омиллар ёки бузилишлар муҳим ўрин 
тутса, тегишли мутахассислар томонидан қўшимча текширувларни ўтказиш кўрсатилади 
Бу касалликни оптимал коррекциялаш учун ёки симптомлар ва белгилар ташхисланмаган 
муаммо ҳақида далолат берган ҳолатларда зарурдир. 
Умумсоматик касалликлар ва уйқунинг бузилиши.
Ноктуриянинг этиологик омиллари қуйидагиларни ўз ичига олади [51]:
1) қовуқнинг тўплаш функциясининг бузилиши;
2) 24-соатлик (тотал) полиурия (24 соат давомида диурез > 40 мл/кг);
3) тунги полиурия (тунда сийдик миқдорининг пропорцияси ёшларда кунлик 
миқдорнинг 20% дан кўпроғини ёки 65 ёшдан ошганларда 33% ни ташкил 
қилади); 
4) уйқу бузилишлари; 
5) аралаш этиология. 
Потенциал муҳим тизимли касалликлар суюқликнинг физиологик мувозанатини 
бузиши мумкин, шу жумладан эркин суюқлик даражаларига, тузларга, бошқа моддаларга 
ва плазмадаги онкотик босимга; гормонал бошқарув (антидиуретик гормон (АДГ), 
натрийуретик пептидлар), юрак-қон томир тизими ва вегетатив назорат; буйрак 
функцияси; неврологик бошқарув (гипофизни циркадли ростлаш) ва буйракларни 
иннервациясига таъсир қилади. Ноктурия мавжуд бўлган беморлар кўп ҳолларда 
сабабларини аниқламасдан мутахассисларга мурожаат қилишганлиги сабабли, уролог 
ноктурия учун жавобгар механизмларни таҳлил қилиши ва беморни тегишли 

---

200 
мутахассисга юбориши керак. Шундай қилиб, даволовчи уролог ноктурия билан оғриган 
беморларни тегишли мутахассисларни жалб қилиш нуқтаи назаридан баҳолаш керак (3-
жадвал). Ноктурия билан оғриган беморлар пастки сийдик йўллари дисфункцияси бўйича 
ва тизимли патология ёки уйқу бузилишларини истисно қилиш учун, ноктурия билан 
сабабий муносабатларга шубҳа туғилган ҳолатлардан ташқари, барча текширувлардан 
ўтказилмаслиги керак. 
Безовталик келтириб чиқармайдиган ноктурия қайд этилган беморларни тиббий 
кўрикдан ўтказиш (анамнезни текшириш ва физикал текширувдан ўтказиш) тизимли 
касалликларни эрта ташхислаш ёки даволашни коррекциялаш имконияти билан эрта 
босқичда аниқлашга йўналтирилган бўлиши керак. 
Ноктуриянинг муҳим, потенциал даволаш мумкин бўлган урологик бўлмаган 
сабаблари бошқа сабаблар қаторида уйқу вақтида обструктив апноэ, сурункали юрак 
етишмовчилиги, ёмон назорат қилинувчи қандли диабет ва дори воситалари (диуретиклар 
ёки литий препаратлари) ва бошқаларни ўз ичига олади.