Ózbekiston respublikasi oliy va órta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

4.1.1 - rasm. Ólchashlar noaniqliklarining manbalari
Ólchanadigan fizikaviy kattalikning ólchami avvalambor ólchash obʼektiga taʼsir kórsatuvchi tashqi taʼsirlarning parametrlariga bogʼliq bóladi. Shu sababli ólchashga bólgan tógʼri yondashuv ólchanadigan kattalikni oldindan tóliq tasvirlashni (spetsifikatsiyalashni) talab qiladi, u óz ichiga ólchashni ótkazish vaqti va uni ótkazish shartlari bóyicha kórsatmalarni oladi. Ólchanadigan kattalikning tóliq bólmagan spetsifikatsiyasi unga mos keluvchi noaniqlikning vujudga kelishiga olib keladi.

Ólchashning aniqligi oshirilganda yoki ólchash vositalarining sezuvchanligi oshirilganda ólchashlarning ishonchliligini chegaralaydigan tabiiy omillar paydo bóladi. Bunday omillarga quyidagilar kiradi:

— kvant-mexanik darajada ólchanadigan kattalikning diskretligi;

— issiqlik shovqinlari, maydalash effekti va hokazolar.

Sanab ótilgan omillarning mavjudligi ólchashlarning potentsial aniqligini belgilaydigan tabiiy noaniqliklarning paydo bólishiga sabab bóladi.

Ólchash eksperimentining noaniqliklari vujudga kelish manbaiga bogʼliq ravishda uslubiy, qurilmaviy va shaxsiy noaniqliklarga bólinadi.

Uslubiy noaniqliklar ólchash uslubining mukammal emasligidan yuzaga keladi.

Qurilmaviy noaniqliklar – ólchash texnikasini mukammal emasligidan yuzaga keladi.

Shaxsiy noaniqliklar – operatorning sezgi organlarini óziga xos xususiyatlari yoki notógʼri harakatlari sababli yuzaga keluvchi noaniqliklar, masalan, strelkali asbobning shkala kórsatishlarini sanashda parallaks hodisasi oqibatida vujudga keladigan noaniqlik.