„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi termiz davlat universiteti tarix fakulteti fuqarolik jamiyati kafedrasi

 
3. “Yuksak ma‟naviyat - yengilmas kuch” asarining yangi dunyoqarash va 
zamonaviy tafakkurni shakllantirishdagi ahamiyati. 
Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov 
ning ―Yuksak ma‘naviyat – yengilmas kuch‖ asarining ikkinchi bobi ―Mustaqillik – ma‘naviy 
tiklanish va yuksalish‖ muammosiga bag‗ishlangan. Ko‗rinib turibdiki mustaqillikga va milliy 
g‗oyaga ma‘naviy tiklanish va yuksalishning muhim sharti sifatida qaralgan. Bu konsepsiya va 
yondoshuvning to‗g‗riligini insoniyatning ko‗p asrlik tarixi tasdiqlab kelganligini va 
kelayotganligini ta‘kidlash lozim. 
Bu to‗g‗rida Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov shunday yozadi. ―Insoniyatning ko‗p 
asrlik tarixi shundan dalolat beradiki, bu bu dunyoda o‗zining milliy davlatini qurishga azmu 
qaror qilgan har qaysi xalq yuksak vazifalarni amalga oshirish, shu yo‗lda odamlarni 
birlashtirish va safarbar qilish, ularning qalbida ishonch uyg‗otish, eski ijtimoiy tuzumdan 
mutlaqo yangi tuzumga o‗tishda o‗ziga qo‗shimcha kuch-quvvat va madad topishga umumiy, 
yagona maqsad va orzu-intilish ifodasi bo‗lgan milliy g‗oyani tayanch va suyanch deb biladi.‖
Milliy g‗oya deganda, ajdodlardan avlodlarga o‗tib, asrlar davomida e‘zozlab 
kelinayotgan, shu yurtda yashayotgan har bir inson va butun xalqning qalbida chuqur ildiz otib, 
uning ma‘naviy ehtiyoji va hayot talabiga aylanib ketgan, ta‘bir joiz bo‗lsa, har qaysi millatning 
eng ezgu orzu-intilish va umidlarini o‗zimizga tasavvur qiladigan bo‗lsak, o‗ylaymanki, bunday 
keng ma‘noli tushunchani mazmun-mohiyatini ifoda qilgan bo‗lamiz,−deb yozadi I. Karimov.
Mamlakatmizda amalga oshirilayotgan islohotlarning samaradorligi bog‗liq bo‗lgan 
omillar:
Xalq ma‘naviyatining tiklanishi; 
Boy tarixiy merosimizning chuqur o‗rganilishi; 
An‘ana, urf-odatlarimizning saqlanishi; 
Madaniyat va san‘at, fan va ta‘lim rivoji;
Jamiyat tafakkurining o‗zgarishi va yuksalishi bilan bog‗liq ekanligi asarda chuqur tahlil 
etib berilganligini ta‘kidlash kerak. Asarda bu sohadagi asosiy ishlar nimalardan iborat bo‗lishi 
lozimligiga e‘tibor berilgan. Ular quyidagilardan iborat:
Milliy madaniyatimiz, xalq ma‘anaviy boyligining ildizlariga e‘tibor berish; 
Ma‘rifat va madaniyatning moddiy-texnik ba‘zasini mustahkamlash. Amaliy hayotda 
madaniyat, ma‘rifat, jismoniy tarbiya va sportning muhimligi. 
Shu sohada ishlayotgan kadrlar masalasiga e‘tiborni kuchaytirish kerakligi;
O‗sib kelayotgan yangi avlodga, uning ma‘naviy tarbiyasiga nihoyatda katta javobgarlik 
hissi bilan yondashish masalasidir. 
Inson ma‘naviy olamining yuksalishi bilan bog‗liq turli holatlar haqida ko‗p gapirish 
mumkin. Lekin, muxtasar qilib aytganda, Ollohning o‗zi bizga buyurgan komil inson bo‗lish, 
halollik va adolat bilan hayot kechirish kabi olijanob fazilatlarning ma‘no-mazmunini nafaqat 
chuqur anglash, balki ana shunday xususiyatlarga ega bo‗lish, ularga amal qilib yashash - 
odamzotning ma‘naviy boyligini belgilab beradigan asosiy mezon, desak, hech qanday xato 
bo‗lmaydi. O‗ylaymanki, bunday xulosani insoniyat o‗z ongli hayoti davomida doimo orzu 
qilib, intilib kelgan yuksak ma‘naviy idealning falsafiy ifodasi, mantiqiy natijasi sifatida qabul 
qilish o‗rinlidir. Ma‘naviyatning yana bir muhim xususiyati odamning ichki dunyosi va irodasini 
baquvvat, iymon-e‘tiqodini butun qilishida yorqin namoyon bo‗ladi. Uzoqqa bormasdan, 
xalqimiz o‗z boshidan kechirgan mustamlaka davrini bir ko‗z oldimizga keltiraylik.
Qariyb 150 yil davom etgan, tariximizning tom ma‘nodagi qora kunlari bo‗lmish o‗sha 
zamonda bir paytlar o‗zining qudratli davlatchiligi, buyuk farzandlari, yuksak ilmu madaniyati, 
obod shahar va qishloqlari bilan dunyoni hayratda qoldirgan el-yurtimiz qanday og‗ir 
mashaqqatlarga duchor bo‗lganini yaxshi bilamiz. Lekin ana shunday dahshatli davrda ham har 

---

qanday zulm va istibdodga qaramasdan, xalqimiz o‗zini, o‗zligini yo‗qotmadi. Tilini va dinini, 
iymon-e‘tiqodini saqlab qoldi. Nohaqlik va zo‗ravonlik hukmron bo‗lgan shunday zamonlarda 
ham yurtimizdan millat va xalq qayg‗usi bilan yashagan haqiqiy vatanparvar insonlar yetishib 
chiqdi. Xalqimizning asrlar sinovida yanada kuchayib, toblanib borgan mustahkam irodasi, 
iymon-e‘tiqodi nafaqat qadimiy ma‘naviyatimiz, balki milliy o‗zligimizni saqlab qolishga asos 
bo‗ldi. 
Agar biz dunyo tarixiga nazar tashlaydigan bo‗lsak, boshqa xalqlar ham ozodlik va 
mustaqillikni qo‗lga kiritish, milliy tiklanish, o‗z davlatchiligini, havas qilsa arziydigan 
fuqarolik jamiyatini mustahkamlash jarayonida ana shunday fazilatlarga tayanib va suyanib, 
barcha sohalarda - bu iqtisodiyot yoki ijtimoiy hayot bo‗ladimi, madaniyat, ta‘lim-tarbiya va 
ilm-fan bo‗ladimi - o‗zining beqiyos ichki qobiliyat va salohiyatini ishga solish, uni ro‗yobga 
chiqarish hisobidan taraqqiyotga erishganini ko‗ramiz. Masalan, Yaponiya yoki Janubiy 
Koreyani olaylik. Bu mamlakatlarning Ikkinchi jahon urushidan keyin qanday og‗ir ahvolga 
tushib qolganini hammamiz yaxshi bilamiz. Xo‗sh, ular nimaning evaziga qisqa davr ichida bu 
qadar rivojlanishga erisha oldi?
Axir, bu o‗lkalarda mo‗l-ko‗l tabiiy xomashyo manbalari, mineral resurslar deyarli yo‗q-
ku! Albatta, bu borada o‗sha paytda dunyoda mavjud bo‗lgan siyosiy omillar, xalqaro 
vaziyatning ta‘sirini inkor etib bo‗lmaydi. Lekin yapon va koreys xalqi asrlar davomida 
shakllanib, katta bunyodkor kuchga aylangan o‗ziga xos milliy ma‘naviyati hisobidan ham 
rivojlangani bugungi kunda hech kimga sir emas. Shuning uchun «yapon mo‗jizasi» yoki 
«koreys mo‗jizasi» haqida gap ketganda, taniqli ekspert va mutaxassislar ham birinchi galda 
«yapon xarakteri», «koreys tabiati» degan iboralarni tilga oladi. Tabiiyki, ular bu o‗rinda avvalo 
mazkur xalqlarga mansub ma‘naviy fazilatlarni nazarda tutadi. YA‘ni, bu xalqlarning ichki 
dunyosi va irodasi ma‘naviyat negizida yanada toblangan, kamolga yetgan. 
Bunday xulosaning tasdig‗ini nafaqat mazkur ikki davlat, balki boshqa mamlakat va xalqlar 
misolida ham ko‗rish qiyin emas.