’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

BAKTERIOFAGNING CHIDAMLILIGI 
Bakteriofagning  ximiyaviy  va  fizikaviy  faktorlarga  chidamliligi  har  xildir. 
Bakteriofagning  issiqlikka  chidamliligi  xuddi  viruslardagidek  bo
’lib,  ko’pchilik 
faglar  65
—80°  issiqda  bulonda  kuchsizlanadi.  50—55°  issiqda  ba’zi  fagning 
aktivligi pasayishi mumkin. Har xil faglarning temperaturaga chidamliligi turlicha 
bo
’ladi.  Masalan,  stafilokokk  fagi  —  60—62°,  ichak  tayoqchasi  fagi  +70—75° 
issiqlikka  chidashi  mumkin.  Fagning  issiqda  chidamliligi  oziq  muhitning  rN  iga 

---

va  tarkibiga  bog
’liq bo’ladi. Ba’zan aktivligini yo’qotgan fagning kuchini qayta 
tiklash  mumkin.  Buning  uchun  kuchsizlangan  fag  o
’z  bakteriyasiga  bir  necha 
marta aralashtirilsa (massaj qilinsa) fag qaytadan kuchli bo
’lishi mumkin. 
Bakteriofaglar  sovukka  ancha  chidamli  bo
’ladi  —  185°  sovukda  ham  uz 
aktivligini  yo
’qotmasligi  mumkin.  Bakteriofag  kurgoqchilikka  ham  ancha 
chidamli  bo
’ladi.  Shundan  foydalanib  hozirgi  vaqtda  ichburukka  qarshi 
ishlatiladigan fagni quruq holda qo
’llanilmoqda. Ultrabinafsha nuri bakteriofagni 
10
—15 mino’tda, tik tushgan qo’yosh nuri esa 2—3 soatda o’ldiradi. 
Bakteriyalarning  vegetativ  shakllariga  qaraganda  faglar  ko
’pchilik 
ximiyaviy  dezinfektorlarga  ancha  chidamlidir.  Ular  kislotali  muhitda  tez  nobud 
bo
’ladi,  kuchsiz  ishkoriy  muhitga  esa  ancha  chidamlidir.  Surmaning  0,5  %  li 
eritmasi, 1% fenol bir necha kunda, ba
’zan bir xaftada fagning aktivligini yo’qota 
oladi.  Spirt,  efir  va  xloroform  fagning  kuchini  juda  kam  o
’zgartiradi. 1% li for-
malin  ta
’sirida fag bir necha minut ichida aktivligini yo’qotadi. Tripsin fagni 24 
soat  ichida  parchalaydi.  Fag  oshqozondagi  xlorid  kislota  ta
’siriga  chidamsizdir. 
Yuqori 
darajada 
qontsentratsiyalangan 
glitserin 
ham 
fagni 
o
’ldiradi. 
Bakteriofagning yana bir xususiyati shuki, u bakteriyaga spetsifik ta
’sir etish bilan 
birga,  boshqa  mikrobni  ham  lizis  qilishga  moslana  oladi.  Uning  bu  xususiyati 
adaptatsiya deyiladi.