’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Qushimcha  moddalar  (kiritmalar).  Mikroorganizmlarning  o
’sishi  uchun 
usish  moddalari  ham  zarur.  Bunday  usish  omillari  3  guruh  birikmalar 
— 
aminokislotalar, purinlar, pirimidinlar  va vitaminlardir. O
’sish omillariga muhtoj 
organizmlarni  auksotrof  organizmlar  deyiladi.  O
’sish  omillariga  muhtoj 
bo
’lmaganlari esa organizmlar deynladi. 
 
Uglerod  manbaiga  qarab  prokariotlar  ikki  guruhga  bo
’linadi:  avtotroflar 
hujayraning  barcha  komponentlarini  karbonat  angidriddan  sintez  qiluvchi  lar  va 
geterotroflar 
—  konstruktiv  metabolizm  uchun  uglerod  manbai  sifatida  organik 
birikmalarni ishlatadi, «Avtotrofiya» grekcha autos o
’zim, tropos — ovqat degan 
ma
’noni anglatab, mustaqil ovqatlanish degan ma’noni bildiradi, «geterotrofiya» 
so
’zi  grekcha  xeteros  boshqa  va  trop  —  ovqat,  ovqatlanish  degan  ma’noni 
anglatadi.  Mikroorganizmlar  ichida  obligat  hujayrada  parazitlik  qilib  yashovchi 
geterotroflari ham bor, ularga rikketsiylarni misol qilib keltirish mumkin. Yana bir 
xil  geterotrof  ovqatlanuvchilari  bo
’lib,  ularii  fakultativ  parazitlar  deyiladi.  Ular 
sun
’iy oziqa muhitida o’sadilar. Ammo oziqa muhitga gusht gidrolizati, kon yoki 
uning  zardobi,  vitaminlar  nabori,  nuklein  kislota  fragmentlari  va  hokazolarni 
solish zarur. 
 
Geterotroflardan  yana  bir  guruhi  saprofit  mikroorganizmlar  bo
’lib,  ular 
boshqa  organizmlarga  muhtoj  bo
’lmasa  ham,  tayyor  organik  moddalarni  talab 
etadi. «Saprofit» so
’zi grekcha sapros—chirigan, fiton — o’simlik degan ma’noni 
anglatadi. 
 
Suv  havzalarida  organik  moddalarning  tuban  kontsentratsiyasi  sharoitida 
yashaydigan oligotrof bakteriyalar ham mavjud.   

---