Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi


IBTIDO VA INTIHO SHAHRI ORALIG„I



Download 4,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/292
Sana03.01.2022
Hajmi4,25 Mb.
#313213
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   292
Bog'liq
Erkin Vohidovning so`z qo`llash mahorati-To`plam

IBTIDO VA INTIHO SHAHRI ORALIG„I 

Hafiza ERMATOVA, 

10-maktab o„qituvchisi (Guliston) 

 

Erkin  Vohidov  o‗zbek  xalqining  zabardast  shoiri  edi.  Ijodkorning  o‗zi 



―Bag‗ishlov‖  she`rida  aytgan  Ibtido  va  Intiho  shahri  oralig‗idagi  hayot  yo‗lida 


154 

 

o‗zbek she`riyatini yuqori pog‗onalarga ko‗targan yuksak iste`dod sohiblaridan biri 



bo‗lib, xalqning mehriga sazovor sevimli ijodkor bo‗lib qoldi.  

―Erkin Vohidov yetakchiligidagi adabiy avlod inson shaxsi, uning tuyg‗ulari 

tasviriga e`tibor qarata boshladi‖ [1, 264]. 

Erkin Vohidov badiiy tafakkurida she`rga va shoirga o‗zgacha baho bergan. 

U  she`rni  ―dilning  dilga  javobi‖  deb  ataydi.  Xalqni  bog‗bon,  she`rni  esa  o‗z 

bog‗idan  yetishtirilgan  sharbat  va  gulobga  o‗xshatadi.  Shoir  o‗zining  ikki  shahar 

oralig‗i  deb  atalgan  umri  davomida  arzirli  adabiy  meros  qoldirdi.  Aksar 

she`rlaridagi  o‗z  Ona  Vataniga  munosib  inson  bo‗lish  orzusi  aynan  o‗lmas  ijod 

namunalari orqali amalga oshdi.  

Shoirning ―Yo‗q, halovat istamayman‖ she`rida o‗z hayoti mazmuni bo‗lgan 

ijod pallalaridagi halovatsiz onlari aks ettirilgan.  

Yo‗q, halovat istamayman, 

Orom bilmas yosh jonim. 

To‗lqin urgan ummoncha bor, 

Yurakdagi tug‗yonim [4, 22]. 

deyish  orqali  she`rning  lirik  qahramoni  bo‗lgan  yosh  shoirning  ijod  qilish 

jarayonidagi yurak tug‗yoni his etilgan lahzalardan hech qachon voz kechmasligini 

ta`kidlaydi.  

Bo‗ronlarga, dovullarga  

Peshvoz yurgim keladi. 

Daryolarning girdobiga  

Ko‗krak urgim keladi [4, 22]. 

Bu parchada ta‘riflanayotgan bo‗ron va dovullar istioralar bo‗lib, ular hayot 

yo‗lida  inson  duch  kelishi  mumkin  bo‗lgan  qiyinchiliklar  ma`nosini  ifodalagan. 

Ya`ni navqiron shoir hayot dolg‗alariga peshvoz chiqib, ularni yengib o‗tib, hayot 

ummonida toblanishni xohlaydi.  

Har mushkulga bardosh berar

Chidar mening tosh boshim. 

Ammo sokin, tinch yashashga 

Sira yo‗qdir bardoshim [4, 22]. 

Ushbu misralarda ham hayotning turfa kurashlar maydoni ekanligi, u aynan 

shu  jihati  bilan  yosh  shoirni  o‗ziga  maftun  etayotganligi,  sokinlik  unga  hech 

qachon baxt keltirmasligini ta`kidlamoqchi bo‗ladi.  

Bir she`rida shoir hayotni – sevib yashamoq uchun berilgan imkoniyat deya 

baholaydi.  Bu  tushunchani  biz  Navoiy  she`riyatining  asosiy  tamoyillaridn  biri 

ekanligini bilamiz.  

Sayr etaylik, kel, birga, erkam, 

Rozi ketsin bizdan umrbod –  

Shodlik uchun yaralgan olam, 

Sevmoq uchun berilgan hayot [4, 24]. 

Ya`ni muhabbatsiz inson haqiqiy inson bo‗lolmasligi, hayot sevib va sevilib 

yashash uchun insonga bir martagina beriladigan buyuk ne‘mat ekanligi uqtiriladi.  




155 

 

Shoirning ―Inson va fursat‖ she`rida insonlarning soatni ishlatish jarayonlari, 



usullarini  tasvirlash  orqali  aslida  o‗tayotgan  vaqtga  munosabatni  aks  ettirganlari 

tasvirlanganligini ko‗rish mumkin.  

Ammo fursat bo‗ysunmadi hech, 

Yurmadi biz istagan yo‗lga. 

deyish orqali uni tizginlab bo‗lmasligini, u insonlarga hech qachon bo‗ysunmaslini 

ta`kidlamoqchi  bo‗ladi.  ―Vaqt  –  oqar  suv‖  iborasi  ham  aynan  iziga  qaytarib 

bo‗lmas fursatlar haqida ekanligi shu misralardan anglashiladi.  

Shoirning ―Kun o‗tganda‖ she`rida ham o‗tayotgan vaqt masalasiga yana bir 

marta to‗xtalib o‗tadi. Ijodkor uchun hayotning har bir daqiqasi mazmunli va qadrli 

bo‗lishi kerak.  

Fursat degan sekundlar 

Qanotida uchadir. 

Kecha ―bugun‖ bo‗lgan kun 

Bugun mana ―kecha‖dir [4, 55]. 

Darhaqiqat,  vaqtni  hech  kim  tizginlay  olmaydi,  kunlar  ketidan  kunlar 

o‗tayotganligi  ba`zida  kunlik  tashvishlariga  ko‗milib  yashayotgan  insonlarga 

umuman  bilinmasligi  ham  mumkin.  She`r  davomida  yilning  o‗n  ikki  oyi  o‗n  ikki 

shoxli  daraxtga,  oylar  tarkibidagi  kunlarning  o‗tishi  ushbu  daraxtdagi  yaproqlar 

to‗kilishi holatiga  o‗xshatilgan.  Shamol  uchirayotgan  kalendar  varog‗i  ham  aslida 

bir kun  ma`nosida  kelgan.  O‗tgan  kunning  mazmuni  yoki  undan  qolgan  taassurot 

haqida esa quyidagicha fikr bayon qilingan: 

O‗tgan kundan she`r qoldi, 

Ko‗k bo‗yi xirmon qoldi. 

Birovga olam quvonch, 

Birovga armon qoldi [4, 55]. 

Kunning  qanday  o‗tganligi  uning  mazmuni,  amalga  oshirilgan  ishlar 

salmog‗i  bilan  o‗lchanishi,  kimdir  o‗sha  kundan  rozi,  yana  kimdir  esa  norozi 

bo‗lishi  ushbu  kunning  insonga  bergan  yaxshi  va  yomon  tuxfalari  bilan  bog‗liq 

ekanligi xususida so‗z bormoqda.  

Shoirning ―Bosh tebratar soat kafgiri‖ nomli she`rida: 

Bosh tebratar soat kafgiri

Shoshil, odam, o‗tmoqdadir on. 

Har narsaning bo‗lar oxiri, 

Bosh tebratib qolma so‗ng, inson! [4, 53] 

deyish orqali ijodkor osma soatlardagi tebranuvchi kafgirni insonlarni fursat  o‗tib 

ketayotganligidan  ogohlantiruvchi  yaratiq  sifatida  talqin  etgan.  Shoir  vaqtning 

naqadar qadrli ekanligi, uning qadriga yetmaganlar keyinchalik pushaymon bo‗lib 

qolishi o‗ziga mashaqqat keltirishiga ishora qilmoqchi bo‗ladi.  

E.Vohidovning  ―Yulduz‖  she`rida  ushbu  osmon  jismini  istiora  sifatida 

qo‗llaydi.  Ushbu  jism  o‗z  hayotida  ijodkor  yaratgan  yuksak  darajadagi  ijod 

namunasi tushunchasi uchun istiora vazifasini o‗tagan:  

Zuhro kabi yaraqlab tursin 

Tunlar o‗zim yumganda ko‗zim. 



156 

 

Hech so‗nmasin, charaqlab tursin, 



So‗nganda ham mening yulduzim [4, 62]. 

Ya`ni  shoir  bu  dunyoni  tark  etganda  ham  uning  yuksak  ijod  namunalari 

osmonda so‗nmas yulduz bo‗lib porlab turishini ta‘minlashiga shoir ishonadi.  

Xuddi shunday mazmun ijodkorning yana bir she`rida ham keltirilib o‗tiladi. 

Bunda  shoir  o‗zi  yozgan  ash‘orlari  tufayli  unga  tosh  otuvchi  g‗alamislar  boshiga 

solayotgan  g‗avg‗olar  bartaraf  bo‗lgach,  albatta,  yaxshi  kunlar  kelishiga  dildan 

ishonadi.  

O‗tar g‗avg‗oli bu onlar, 

Kelar osuda davronlar

Zakiy erkin g‗azalxonlar 

Berar bir kun baho menga [4, 426]. 

O‗z she`rxonlari beradigan xolis baholar u uchun hayotining mazmuni bo‗lib 

qolganligi  u  yozgan  asar  namunalarining  kelgusi  avlod  tomonidan  e`tirof  etilishi 

bilan bog‗liq ekanligi she`r mazmunidan anglashiladi.  

Buyuk  iste`dod  sohibining  ―Shoirlik‖  she`rida  o‗z  hayotining  asosiy 

mazmuniga aylangan shoirlik tushunchasiga ta‘rif berib o‗tadi. Ya`ni:  

Shoirlik – bu shirin jondan kechmakdir, 

Limmo-lim fidolik mayin ichmakdir. 

Shoirlik – jigarni ming pora etmak, 

Bag‗ir qoni bilan satrlar bitmak.  

O‗zni tomchi-tomchi, zarra va zarra 

Elga qurbon qilib, eng so‗nggi karra 

Armon bilan demak: ―ey ona yurtim, 

Kechir, xizmatingni qilolmay o‗tdim‖ [4, 309].



 

Shoirning  she`r  yozishdagi  axvoli  uning  qalbidagi  iztiroblardan  ushbu  qalb 

tomchilarga  va  zarralarga  aylanib  ketishi,  ushbu  jarayonning  naqadar  og‗riqli 

ekanligini  dalolatlaydi.  Shoir  o‗zining  o‗zbek  milliy  adabiyotiga  qo‗shgan  ulkan 

adabiy  merosini  kamtarlik  bilan  zarra  darajasida  deya  baholaydi  va  baribir 

xalqning xizmatini qila olmaganligidan, armonda ekanligini aytadi.  

Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, Erkin Vohidov o‗z hayoti davomida, 

o‗z  iborasi  bilan  aytganda,  ibtidodan  intihogacha  bo‗lgan  davrda  ulkan  adabiy 

meros qoldirdi. Ushbu merosning salmog‗i uning asarlarining xalqimiz orasida o‗ta 

mashhurligi,  bu  shoirning  she`rlarin  bilmaydigan  inson  yo‗q  ekanligi,  sodda  va 

ravon misralari muxlislari qalbini bir umr ketmaydigan darajada zabt eta olganligi 

kabilar bilan izohlanadi. Shoirning fursatning qadriga yeta bilgan mazmunli hayoti 

o‗zi  aytgan  bashoratlarning  amalga  oshganligi  bilan  belgilanadi.  Ya`ni  uning 

iste`dodi  mashhur  yulduz  ijodkorlar  osmonida  charog‗on  porlab  turibdi  va  hech 

qachon so‗nmasligiga ishonamiz.  

Adabiyotlar: 

1.

 

Yo‗ldoshev  Q.  So‗z  yolqini.  –T.,  G‗.G‗ulom  nomidagi  nashriyot-matbaa 



ijodiy uyi. 2018. - 504 bet. 

2.

 



Karimov  N.  va  boshqalar.  XX  asr  o‗zbek  adabiyoti  tarixi.  –  T.,  O‗qituvchi 

1999.  



157 

 

3.



 

Umurov H. Adabiyot nazariyasi. –T., Sharq, 2002 . -302 bet.  

4.

 

Erkin Vohidov. Tanlangan asarlar. – T., Sharq, 2016. - 696 bet.  



 

 


Download 4,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   292




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish