Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi

Inson  va  qorachiq”

 

mavzusiga  alohida  to‗xtalib  o‗tganlar,  hamda  unda  hazrat  Alisher  Navoiyning 

shohbaytlariga murojaat qilganlar.  

Qaroko„zim kelu mardumlig„ emdi fan qilmag„il, 

Ko„zim qarosida mardum kibi vatan qilg„il.  

Kundalik  hayotdagi  suhbatlarga  quloq  tutsak,  ularda 

ko„zday;  ko„zi  to„q, 

ochko„z, ko„z-ko„z qilmoq; ko„zmunchoq; ko„z-quloq; birovning ko„zini o„ynatmoq; 

ko„zi yetmoq; ko„zi qiymoq; ignaning ko„zi; uzukning ko„zi; ko„zday qo„shni; ko„z 

ochib ko„rgan; ko„zga cho„p solmoq; ko„zga yaqin; ko„zimning oqu-qarasi; ko„rar 

ko„zim; qosh qo„yaman deb, ko„z chiqarmoq 

va boshqa shu kabi so‗z, birikma va 

ifodalarni eshitib qolamiz. Ularni faqat o‗zbek tili va madaniyatiga xosligini o‗zga 

tillarga  tarjima  qilish  kerak  bo‗lib  qolganda  seziladi.  Ularga  muqobil  so‗z  va 

---

365 

 

ifodalarni  boshqa  tillardan  topish  ba‘zan  imkoni  bo‗lmaydi,  chunki  ular 

takrorlanmas  mazmun  va  xoslikka  ega.  Ayniqsa  badiiy  asarlarda,  qaxramonlar 

nutqida  uchraganda,  suhbatning  asl  mohiyatini  o‗zga  tilda  tasvirlab  berish 

mushkuldir.  

Shu o‗rinda  o‗z  kasbiy  tajribamdan  bir  misol  keltirmoqchi  edim.  Bundan  4 

yilcha  avval  universitet  rahbariyati  bir  maqolaga  ingliz  tilida  annotasiya  yozib 

berishimni  so‗rab  qoldi.  O‗sha  kuni  kasbdoshimning  huzuriga  o‗zbek  jadidchilik 

harakati to‗g‗risida ilmiy ish olib borayotgan amerikalik tadqiqotchi kelib o‗tirgan 

edi. Kasbdoshim bir yumush bilan kafedramizdan chiqib ketgandi. Men u mehmon 

bilan so‗rashib bo‗lib noutbukdagi ishimni davom ettira boshladim. U mehmon bir 

oz  kutib  kuzatib  o‗tirdi-da,  bir  payt  yozayotgan  matnimga  qiziqib,  ―

Maylimi 

mo„ralasam?

‖ – deb o‗zbek tilida so‗rab qoldi. Men bir oz qotib qoldim-da, ―

Ha, 

albatta

‖  – deb  javob  berdim.  Shu  onda  ajnabiyning og‗zidan chiqqan  sof o‗zbek 

tilidagi 

mo„ralamoq

  so‗zi  shunchalar  yoqimli  jaranglashi  hali  ham  yodimda. 

Bilamizki,  mo‗ralash  so‗zi  hozirda  salbiy  mazmunga  yo‗yiladi.  Lekin  uni  ijobiy 

holatlarda qo‗llasa ham bo‗larkan-ku degan xulosaga kelishimiz mumkin.  

Til,  bu  til  sohiblarining  madaniyatini  aks  ettirar  ekan  u  yashashda  davom 

etadi. Madaniyat yo‗qolgan sari, tildagi so‗zlar o‗z kuchini va ahamiyatini yo‗qotib 

boradi.  

Foydalanilgan adabiyotlar: 

1.

 

Vohidov E. So‗z latofati. – T.:O‗zbekiston, 2014. – 152 b. 

2.  Shomaqsudov  Sh.,  Shorahmedov  Sh.  Ma`nolar  mahzani.  –  T.: 

O‗zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2018. – 480 b. 

3. O‗zbek tilining izohli lug‗ati: 8000 dan ortiq so‗z va so‗z birikmasi. J.II. E 

-M.G‗ Tahrir hay‘ati T.Mirzayev (rahbar) va boshq.; O‗zR FA Til va adabiyot in-

ti. – T.: O‗zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2006. – 672 b.  

4.  Heal,  F.  Hospitality  in  Modern  English.  Oxford:  Clarendon  Press.  1990. 

372 p.  

5. https://www.ldoceonline.com/