Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi

mustaqil  qaror 

qabul qilishlarini

 nazarda tutadi. 

Talaba o‗zi anglashi va harakat qilishi, o‗qituvchi esa, o‗z navbatida, talabalarning 

tadqiqot  olib  borish  ko‗nikmalari,  o‗tilgan  materiallarni  yanada  chuqurroq  o‗zlashtirish 

uchun  qo‗shimcha  ma‘lumotlarni  izlab  topish  qobiliyatlarini  rivojlantirishga  undashi 

lozim.  Talabalarni  mustaqil  faoliyatni  tashkil  etishga  va  uni  bajarishga  o‗rgatish  ta‘lim 

samaradorligini oshiradi. 

Badiiy  adabiyot  tilini  o‗rganish  va  tahlil  qilishning  ham  nazariy,  ham  amaliy 

masalalari ko‗pdan buyon filologlarni qiziqtirib keladi. Chunki muayyan til stilistikasining 

rivojlanishida milliy badiiy adabiyot tilining ahamiyati kattadir. 

 

Badiiy  asar  tilida  keng  qamrovli  til  birliklari  -  fonetik,  leksik,  grammatik  va 

majoziy vositalarni kuzatish mumkin. Shu bilan birga, ijodkorning so‗z boyligidan o‗ziga 

xos tarzda foydalanishi, morfologik shakllar va sintaktik qurilmalarni tanlashi va boshqa 

jihatlarida yozuvchining individual uslubi ham yuzaga chiqadi. 

Badiiy matnni lisoniy tahlil qilishda qator tamoyillarga tayanib ish ko‗rish mumkin. 

Jumladan,  ―Badiiy  matnning  lingvistik  tahlili‖  fani  bo‗yicha  ―Lug‗aviy  birliklar  va 

ularning  matn  shakllantirish  imkoniyatlari‖  mavzusini  o‗rganishda  quyidagicha 

yondashish  maqsadga  muvofiq  bo‗ladi.  O‗qituvchi  ana  shunday  tamoyillardan  biri  - 

lisoniy 

birliklar indeksini tuzishni talabalarga mustaqil topshiriq sifatida berishi mumkin. 

Buning  uchun  talaba  badiiy  matnning  lingvopoetik  tahlili  jarayonida  asardagi 

lisoniy birliklarning indeksini tuzib chiqishi kerak bo‗ladi. Buning uchun dastlab, asardagi 

eng ko‗p qo‗llanilgan, asar badiiyati uchun xarakterli bo‗lgan birliklar (masalan, iboralar, 

sinonimlar,  antonimlar,  epitetli  birikmalar,  metafora,  metonimiya,  okkazionalizmlar 

bo‗lishi  mumkin)  aniqlanadi.  Keyin  alifbo  tartibida  terib  chiqiladi.  Bu  yozuvchining 

---

236 

 

(shoirning) lisoniy mahoratini yoritishda faktik material vazifasini o‗taydi. Masalan, mohir 

so‗z san`atkori Erkin Vohidovning she`riyatida qo‗llangan yuzlab