Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi

ERKIN VOHIDOV SHE„RLARINING O„ZIGA XOS XUSUSIYATLARI 

Muborak ABDUG„AFFOROVA, 

16-maktab o„qituvchisi (Guliston) 

 

 Erkin  Vohidov  nomini  ko‗p  eshitganmiz.  Darsliklarda  uning  asarlari  bilan 

tanishganmiz.  Xo‗sh  savol  tug‗iladi:  Erkin  Vohidov  kim?  Biz  bu  insonni  kim 

sifatida  bilamiz?  Qaysi  xizmatlari  uchun  u  ―Buyuk  xizmatlari  uchun‖  ordeni, 

―O‗zbekiston Qahramoni‖ unvoni bilan taqdirlandi? 

 Avvalo,  Erkin  Vohidov  haqida  gap  ketganda  hech  bir  o‗zbek  millati  inkor  eta 

olmaydigan  qo‗shiqqa  aylangan  yuzlab  lirik  she‘rlari,  ijtimoiy  hayotga  befarq 

qaray  olmagan  vatanparvar  inson  ekanligini  isbotlab  beruvchi  dostonlari, 

g‗azallarini  ta‘kidlab  o‗tishimiz  mumkin.  ―Inson  o‗zing‖,  ―O‗zbegim‖,  ―Ishq 

istilosi‖,  ―Achchiq  haqiqat‖,  ―Do‗st  bilan  obod  uying‖  ushbu  qo‗shiqlarni  ko‗p 

bora  tinglaganmiz,  ammo  she‘r,  g‗azallarining  muallifi  bizga  ma‘lummi?  Siz 

o‗zingizga shu savolni berib ko‗rganmisiz? 

 

 

 

Ey sen Erkin, sen bugun yozding dilingdan bir tugun, 

 

 

 

Sen kim-u men daxri dun, biyron o‗zing, nodon o‗zing. 

 

 

 

 

(Inson qasidasi) 

 

 

 

Qayga borsam boshda do‗ppim, g‗oz yurarman gerdayib, 

 

 

 

Olam uzra nomi ketgan O‗zbekiston - o‗zbegim. 

 

 

 

 

(O‗zbegim qasidasi) 

---

188 

 

 

 

 

Muhabbat sajdagohida sig‗indim yor sanamga man, 

 

 

 

Biling dinsizlar osiymas, muhabbatsizlar osiydur. 

 

 

 

 

(Ishq istilosi) 

 

 

 

Do‗st bilan obod uying, gar bo‗lsa u vayrona ham, 

 

 

 

Do‗st qadam qo‗ymas esa vayronadur koshona ham. 

 

 

 

 

(Do‗st bilan obod uying) 

Bu g‗azallar bir insonga tegishlidir. Bunday Vatanparvarlik, ishq, insoniylik 

va  do‗stlik  kabi  o‗tkir  fikrlar  faqat  Erkin  Vohidov  qalamiga  mansub  bo‗lishi 

mumkin.  

Erkin  Vohidov  ijod  cho‗qqisiga  chiqish  bilan  birga  insoniylik  cho‗qqisini 

ham zabt etgan inson ekanligini ko‗p shoiru, yozuvchilarimiz o‗z xotiralarida ko‗p 

bor  ta‘kidlab  o‗tishgan.  Erkin  Vohidov  faqat  she‘rlar,  hajviyalar  yozgan  shoir 

sifatida  emas,  balki  mudrab  qolgan  aruz  vaznini  qayta  uyg‗otgan  g‗azalnavis 

sifatida adabiyot gulshanida chuqur iz qoldirgan. 

Sobiq  ittifoq  davrida  aruz  vazniga  nisbatan  eskicha  qarash  shakllangan 

bo‗lib, bu vazn XX asr insonining ijtimoiy-ruhiy holatini yoritib berish talablariga 

javob bera olmaydi  degan  fikrlar  mavjud edi. Ammo  buni qarangki, shoir ijodiga 

nazar  solar  ekanmiz,  bu  vaznda  yaratilgan  lirik  g‗azallar  hech  bir  jihati  bilan 

an‘anaviy  she‘riyatdan  qolishmasligini  kuzatishimiz  mumkin.  Erkin  Vohidov 

g‗azallari sodda va ravon, qo‗shiqdek o‗qiladi. Uni o‗qigan inson g‗azallar ichida 

vazn  talab  qiladigan  g‗aliz  jumlalar  yoki  umumiste‘molda  ishlatilmaydigan 

so‗zlarga duch kelmaydi. 

 

 

 

Jonga solgan hamma sozdir, elga so‗ylab man kabi, 

 

 

 

Shoiri devonayi ishq nomini olgan yomon. 

 

 

 

(Achchiq haqiqat) 

 Erkin Vohidov g‗azallarida lirik qahramon nafaqat oshiq timsolida balki, ijtimoiy 

hayotga befarq qaray olmaydigan davr kishisi sifatida ham shakllangan. Jumladan, 

dunyoning ko‗plab mamlakatlarida millatchilik atalmish illatning mavjud ekanligi, 

inson  hayotiga  naqadar  katta  tahdid  solayotgani  va  albatta,  bag‗rikeng 

o‗zbegimning har bir millat va elatga nisbatan do‗stona kayfiyatidan kelib chiqib, 

XX  asrning  insoniyat  boshiga  juda  o‗gir  kunlarni  solgan  birinchi  va  ikkinchi  – 

jahon  urushlaridagi  millatchilik  g‗oyalarini  o‗zining  ―Inson  qasidasi‖  g‗azalida, 

shuningdek, insonlar o‗rtasidagi millatlar va dinlar o‗rtasidagi o‗zaro nifoq jamiyat 

taraqqiyotiga salbiy ta‘sir ko‗rsatishini ―Ruhlar isyoni‖ dostonida ta‘kidlab o‗tadi 

va bunday holatni keskin qoralaydi. 

 

 

 

Kim farang-u, kim habash, irq qon talash, iymon talash, 

 

 

 

Shumi insondek yashash armon o‗zing, afg‗on o‗zing. 

 

 

 

 

(Inson qasidasi) 

 

 

 

Kalkuttani 

 

 

 

Quchdi g‗ulu, 

 

 

 

Bosh ko‗tardi olomon. 

 

 

 

Qutlug‗ jang, deb turdi hindu, 

 

 

 

G‗azot, dedi musulmon. 

 

 

 

Barahmanlar dovul qoqdi, 

---

189 

 

 

 

 

Fatvo berdi 

 

 

 

Imomlar. 

 

 

 

Ko‗cha to‗lib qonlar oqdi 

 

 

 

To‗qnashganda imonlar. 

 

 

 

 

(Ruhlar isyoni) 

Bunday  fikrlarni  ya‘ni  tinchlikni  ulug‗lab  o‗zining  ―Nido‖  dostonida 

quyidagi fikrlarni keltirgan: 

 

 

 

Asrdosh birodar qo‗lni ber, 

 

 

 

Kel yerga qilaylik qasamyod. 

 

 

 

Bo‗lurmiz gar kelsa har birimizga, 

 

 

 

Tinchlik jangohining fidosi 

 

 

 

Bu senga, 

 

 

 

Bu menga, 

 

 

 

Bu bizga 

 

 

 

Yigirmanchi asr nidosi. (Nido) dostoni 

Xulosa o‗rnida aytish mumkinki, qalbida vataniga bo‗lgan muhabbat cheksiz 

bo‗lgan,  insonning  farovon  hayotini  har  narsadan  ustun  ko‗radigan,  shuningdek, 

muhabbat  borasida  dengizday  qaysar,  ummondek  cheksiz,  tog‗lardek  ulug‗vor 

bo‗lgan  insonni  o‗z  umrining  qahramoni  deyish  mumkin.  Erkin  Vohidov  ham 

shunday  insonlardan  edi  desak  yanglishmagan  bo‗lamiz.  Mustaqillikka  erishib 

o‗zligini, o‗zbegini yaratayotgan xalqimiz esa bunday insonlarni ulug‗lashi tabiiy 

va  mantiqiy  holdir.  Erkin  Vohidovning  hayot  yo‗li,  yaratgan  asarlari  va  ulardagi 

yetakchi g‗oyalar har bir inson qalbida ezgu fikrlarga yondosh tarzda yashashiga 

ishonamiz. 

Foydalanilgan adabiyotlar: 

1.Vohidov E. Ishq savdosi. Tanlangan asarlar.1-tom. – T.: Sharq, 2001.  

2.Vohidov E. She‘r dunyosi. Tanlangan asarlar. 2-tom. – T.: Sharq, 2001.  

3.Vohidov E.Umrim daryosi. Tanlangan asarlar. 3-tom. – T.: Sharq, 2001.