216
talaba (NamDU)
Ijod maydoniga she‘riyat ixlosmandlarining qalbini betakror she‘rlari bilan
zabt etayotgan ko‘plab iste‘dodli yoshlar qadam qo‘ymoqda. Shulardan biri yosh
shoir Ergash Alidir. Uning rang-barang mavzulardagi she‘rlari o`quvchini falsafiy
mushohadalarga chorlaydi. Ijodkorning poetic san‘atlar bilan jilolangan she‘rlari
o‘quvchiga ajoyib zavq bag‘ishlaydi.
Shoir she‘rlarini o`qir ekanmiz, o`xshatish, sifatlash, tazod, qarshilantirish,
tajnis, talmeh, tamsil, irsoli masal, mubolag‘a, tanosub va boshqa bir qator she‘riy
san‘atlardan mohirlik bilan foydalanganining guvohi bo`lamiz. Shoir she‘rlarining
mavzu ko`lami ham xilma-xil. She‘rlarida Vatanga bo‘lgan cheksiz muhabbat, ota-
onaga hurmat-ehtirom, jamiyat va inson munosabati kabi mavzular qalamga
olingan.
Shoirning ―Dillar‖ she‘rida tashbeh va tanosub san‘atlarining go`zaltarzdagi
uyg‘unligini ko‘ramiz.. Shoir ko`ngil yorug‘ bo`lsa, insonning vujudi xuddi qush
kabi yengil, oyoqlari o`zg‘ir, panjalari esa abjir bo`lishini, qalbda yorug‘lik
bo`lsagina, har qanday mushkul ish ham pisand bo`lmay qolishini hamda
yuksalishning qanoti qo`sh bo`lishini, uning bittasi haqiqat bo`lsa, biri adolat
ekanligini, agar xalq birlashsa, tog‘ni talqon, sahroni bo`ston qilishga qodirligini
ta‘kidlab o`tadi:
Qarashlar samimiy, ko`zlarda shu‘la,
Sevinch og‘ushida chehralar xandon;
Yakdil-u yaksaf xalq ahd-u jahd ila
Tog‘ni talqon qilur, sahroni – bo`ston.
Atoqli ijodkor Mirtemir ―Shabnam‖ she‘rida uni onalarning ko`zyoshiga
o`xshatgan edi, Ergash Ali tashbeh san‘atidan ustalik bilan foydalangan holda, uni
―mitti quyosh‖ga, ―g‘ururga qaramay yorining mijjasida chaqnagan yosh‖ga
o`xshatadi:
Birov seni suyar o`xshatib durga,
Boshqaning nazdida mitti quyoshsan.
Oshiq nazarida, boqmay g‘ururga,
Yorin mijjasida chaqnagan yoshsan [1, 9].
Shoir she‘rlari turli mavzularda yaratilgan, ular misralar bag‘riga ko`pni
ko`rgan inson dunyoqarashlari, xulosalari tabiiylik, samimiylik va soddalik bilan
singdirib yuborilganligi bilan ajralib turadi. Inson tabiatning buyuk mo`jizasidir.
Afsuski, kundalik hayotimizda mana shunday buyuk ne‘matning ham nafs-u
havoga berilib, to`g‘ri yo`ldan og‘ish holatlari ko`zga tashlanadi. Hayotmizda
uchraydigan ko`plab muammolarning yechimi, albatta, ilm-u ma‘rifat hisoblanadi.
Shoirning ―E‘tiqod‖ she‘rida ham ayni shu xususida so`z boradi. U nafsni ―ovchi‖,
jahonni ―sargardon kezib yurgan chorasiz jayron‖ga muqoyasa qiladi. E‘tiqodni
―birdan bir xaloskor‖, ilm va irfonni ―dunyoni qutqaruvchi‖ ekanligini ham
ta‘kidlaydi:
Nafs-u havo – ovchi, jayrondir jahon,
Sargardon kezadi chorasiz jayron.
217
Birdan bir xaloskor – e‘tiqod, demak,
Dunyoni qutqarar ilm ila urfon [1, 11].
Ijodkor ta‘biri bilan aytganda, nafsga qarshi kurashishning yagona quroli
ilmdir, ilmsiz inson o`z nafsining quliga aylanib qolishi hech gap emas:
Yo odam, xush kelding yorug‘ dunyoga,
Ilohiy da‘vat bu: esh bo`l ziyoga!
Ilm ila urfonga nopisand kimsa
Qurol yo qul bo`lar nafs-u havoga [1, 11].
Ko`ngil ko`zi bilan boqadigan bo`lsak, har bir she‘r o`quvchini o`ylashga,
fikr-mulohaza yuritishga, ilm-ma‘rifat cho`qqilarini zabt etishga, yuraklardagi
dardni tuyishga da‘vat etayotganini dildan his qilamiz.
Bu dunyoda hamma narsa o`tkinchi, mol-u dunyo, davlat – o`tkinchi sinov.
Amal, mansabga mukkasidan ketgan insonlar ota-onalarini, ularga hayot bergan
insonlarni ham unutib, boshliqlarini yuqori o`ringa qo`yadilar:
Kursiga bag‘ishla xonumoningni,
(Hay-hay, faqat asra aziz joningni!)
Xursand qil, rozi qil, otangni emas,
Otang kim bo`libdi, boshliq – xoningni! [1, 132].
Barcha zamonlarda jamiyatdagi illatlardan biri bo‘lgan poraxo‘rlik qoralanib
kelgan. Bugungi kunda ham unga qarshi kurashish choralarini elu yurt yodida,
davlatimiz e‘tiborida, desak yanglishmaymiz.. Shoir mana shu xususda ham
mushohada yuritadi. Bu kabi yaramas illatlar ham hammaning qo`lidan
kelavermasligini, bu ham qo`shtirnoq ichidagi ―jasorat‖, ―san‘at‖ ekanligini ajoyib
tashbehlar bilan tasvir etadi:
Katta-katta olish – ayni jasorat,
Uzatish – nozik ish, uzatish – san‘at.
Jasorat-u san‘at toki senga yor,
Kursi senikidir, seniki davlat [1, 132].
Shuni ham aytish joizki, she‘riyat, shoirlik Alloh tomonidan suygan
bandalarigagina nasib etadigan ne‘matdir. Ergash Alining yozishicha, she‘r
―shaydo yurakning qo`shig‘i‖, she‘riyat esa ―yashashning yo`rig‘i‖:
She‘r – shaydo yurakning qo`shig‘i, inim,
Har bayti – maqsadning qo`shtig‘i, inim.
Shakl-u hikmat ila ovlar dillarni,
She‘riyat – yashashning yo`rig‘i, inim.
Guruch kurmaksiz bo`lmagani kabi bugungi kunda bir, ikki satrni qoralab
qo`yib, shoirlikni da‘vo qilguvchi, qog‘ozga tushirgan misralarida ham quruq
dabdabozlik, havoyi gaplardan nari o`tolmaydigan ―shoirchalar‖ ham yo`q emas.
Ijodkor shuni nazarda tutibmi, shoirlar ―davrning yetakchilari‖ ekanligi, shuning
uchun ularga ―zamonasozlik‖ yarashmasligini ta‘kidlaydi, shoirga ―osmon pastlik,
ummon sayozlik‖ qilishini aytish orqali haqiqiy shoir qalbini o`qish, tuyg‘ularini
uningdek tuyish mushkul ekanligiga zimdan ishora qiladi:
Shoirga bor narsa qiladi ozlik,
Osmon pastlik qilar, ummon – sayozlik.
218
Shoirlar – davrning yetakchilari,
Shoirga yarashmas zamonasozlik [1, 13].
Umuman, Ergash Ali she‘rlarini mutolaa qilar ekansiz, she‘riyat olamiga
iste‘dodli ijodkor qadam qo‘yayotganligiga amin bo‘lasiz. Uning falsafiy oxanglar
bilan yo‘g‘rilgan, sodda va ravon va jozibador she‘rlari sizga ham zavq
bag‘ishlaydi.
Foydalanilgan dabiyotlar:
1. Ergash Ali. Subhidam – sirli dam. – Namangan: Namangan nashriyoti, 2018.
2. Quronov va boshqalar. Adabiyotshunoslik lug‘ati. –T.: Akademnashr, 2010.
3. Hojiahmedov A. Mumtoz badiiyat malohati. – T.: Sharq,1999.
Do'stlaringiz bilan baham: 
