Zbekiston respublikasi oliy

Kuchlanish relelari

R

E
Rele chulg’amini toʻg’ridan-toʻg’ri yoki kuchlanish transformatorlari orqali liniya kuchlanishiga (U_L) ulasak, liniya kuchlanishining kattaligiga ta’sir javob beruvchi releni hosil qilamiz.

Bilamizki,
M k^I ²
va I_R
U_R
/ Z_R

Bu yerda Z_R – rele chulg’amining qarshiligi, U_R – rele chiqishidagi kuchlanish.

2
M_E k^I _R , U_R U_L / p_N
ni hisobga olsak,
M_E k^U_L

2
Bundan kelib chiqadiki, rele harakati liniya kuchlanishi bilan harakterlanadi. Yakor harakat qilib, xavo oralig’i ning oʻzgarishi oqim F va kuch F_E ning oʻzgarishiga olib kelmaydi. Bu kuchlanish relesining tok relesidan farq qiluvchi
belgisidir.
Buning sababi, kamayganda rele chulg’amining induktiv qarshiligi ortadi

X _R wL
bu esa rele toki
I_R U_R / X_R
ni kamayishiga olib keladi. Bu bilan bir

vaqtda rele zanjirining magnit qarshiligi
R_m / 4ПS
ham kamayadi.

I_R rele tokining oʻzgarishi R_m magnit qarshilikning oʻzgarishi bilan

kompensatsiyalanadi, natijada magnit oqim Ф I_RW_R / R_m
oʻzgarmay qoladi.

₁ R1 ₂
4
3
5
R2
7 ⁸

5.19 – rasm. Kuchlanish relesining ichki ulanish sxemalari

8. Oraliq, koʻrsatkich va vaqt relelari Elektromagnit oraliq relelari

Oraliq relelari yordamchi relelar hisoblanadi. Ulardan bir vaqtda bir necha oʻzaro bog’liq boʻlmagan zanjirlarni qoʻshish yoki uzishda va shuningdek katta toklarni zanjirini baquvvat kontaktlar bilan qoʻshib uzuvchi relelar sifatida foydalaniladi. 5.20, a,b-rasmlarda oraliq relelarining himoya sxemalarida

qoʻllanishlariga oddiy misollar keltirilgan.



a) b)
5.20-rasm. Oraliq relelarining himoya sxemalarida ulanishi
Oraliq relelari ulanish usullariga qarab ikki guruhga boʻlinadi: parallel (5.20.a) va ketma-ket (5.20.b) ulangan relelar.
Parallel ulangan relelarning chulg’amlari manbaning toʻliq kuchlanishiga, ketma-ket ulangan relelarniki esa, yoki oʻchirgichning oʻchirish chulg’amiga, yoki biror boshqa apparat bilan zanjir tokiga ketma-ket ulanadi.
Bir-biriga bog’liq boʻlmagan zanjirlarni ulab-uzish uchun rele bir necha kontaktga ega. Oraliq relelari asosiy rele berayotgan xabarning quvvatini oshirish uchun ham xizmat qiladi.
Oraliq relelarining kontaktlari himoya zanjirlarini qoʻshish uchun odatda 50- 200 Vt va oʻchirgichlarning zanjirlarini qoʻshib uzish uchun 1500-2000 Vt quvvat iste’mol qiladi.
Oʻzgarmas tokda ishlaydigan РП-210, РП -232 oraliq relelar 24, 48, 110, 220 V kuchlanishlarga moʻljallangan boʻladilar, ularning beshta qoʻshib-uzishga moʻljallangan kontaktlari bor, iste’mol qiluvchi quvvati 6-8 Vt.
Oʻzgaruvchan tokda ishlash uchun РП -321 va РП -341 tipdagi 100, 127, 220 va 380 V kuchlanishlarga moʻljallangan oraliq relelar ishlab chiqariladi.
Parallel ulangan oraliq relelarining ishonchliligini oshirish uchun ularning ishlash kuchlanishlari nominal qiymatning 60-70% ini tashkil etishi maqsadga muvofiq. Oraliq relelarning qaytish koeffitsiyentlariga hech qanday talab qoʻyilmaydi, chunki ularning kontaktlari rele chulg’amida tok boʻlmaganida
qaytishi yetarli. Ularning ishlash vaqti ayniqsa tezkor himoyalarda juda kichik boʻlishi kerak. Tez ishlovchi oraliq relening ishlash vakti 0,01-0,02 sek.