Zbekiston respublikasi oliy

Tok transformatorlarning ikkilamchi chulg’amlari va relelarning ulanish sxemalari

Tipik sxemalar va ularning taxlili
Releli himoya qurilmalarining liniya toki bilan ta’minlanishi quyida keltirilgan tok transformatorlari va rele chulg’amlarini ulashning tipik ulanish sxemalari asosida amalga oshiriladi. Har bir keltirilgan sxemadagi relening ishlashi va xatti-harakati normal va nonormal holatlarida ikkilamchi zanjirdagi tokning tarqalish harakteriga bog’liq. Sxemalarda tokning tarqalishini aniqlash uchun avvalambor koʻrilayotgan qisqa tutashuvda birlamchi toklarning haqiqiy qiymatlarining musbat yoʻnalishlari koʻrsatiladi, keyin esa har bir tok transformatorlaridagi toklar yoʻnalishining koʻrsatgichlari (strelkalari) chiziladi, bu yoʻnalish koʻrsatgichlari birlamchi tokning oʻtishiga bog’liq. Eng oxirida tok transformatori ikkilamchi tokining oʻtish yoʻli koʻrsatiladi. Agar sxemaning biror elementida (oʻtkazgich va rele chulg’amida) har xil fazalarning ikkilamchi toklari qoʻshilayotgan yoki ayrilayotgan boʻlsa, bunda natijaviy elementdagi tok fazaviy siljishlarini hisobga olgan holda mos keluvchi faza toklarining vektorlarini geometrik qoʻshish yoki ayirish natijasida topiladi.
Har bir sxema uchun reledagi tok I_R ning fazadagi tok I_F ga nisbatini topish mumkin. Bu nisbat sxema koeffitsiyenti deyiladi:
K ^{I R} ,

I
S ^(5.5)
F
Bu koeffitsiyent himoyani sezgirligini baholashda va ustavka toklarini hisoblashda ishlatiladi.
Quyida asosiy tipik sxemalardagi toklarning tarqalishi va ularning ishlatilish joylariga doir ma’lumotlar keltirilgan.

Tok transformatorlari va rele chulg’amlarining toʻliq yulduz sxemasi

boʻyicha ulanishi
Bu sxemada tok transformatorlari xamma fazalarga oʻrnatiladi. Tok transformatorlarining ikkilamchi chulg’amlari va relening chulg’amlari yulduz koʻrinishida ulanadi va ularning nol nuqtalari, nolinchi liniya deb ataluvchi sim
bilan ulanadi.
Nol nuqtaga tok transformatorlarining bir xil nomli chiqishlari ulanadi.
Normal holat va uch fazali qisqa tutashuvlarda. KA₁, KA₂ va KA₃ relelardan faza toklari oqadi.
Nol liniya simidan esa ularning geometrik yig’indisi oqadi:

5.7- rasm. Ток transformatorlari va rele chulg’amlarining to’liq yulduz sxemasi


^IН .Т .С

(I^_A I^_B I^_C )

(5.6)

^IН .Т .С
I₀
simmetrik rejimida nolga teng boʻladi. (5.8-a - rasm)

Ikki fazali q.t. da q.t. toki ikkita shikastlangan fazalarga ulangan tok transformatorlari va ularga mos keluvchi relelardan oqib oʻtadi.

5.8-rasm. Qisqa tutashuv turlari va toklarning vektor diagrammasi: a-3 fazali, b-2 fazali, d-1 fazali q.t.

Shikastlanmagan fazadan tok oqmaydi.
Kirxgof qonuniga asosan tugundagi toklar yig’indisi nolga teng, shuning

uchun
^{IA IB 0} , bu yerda
^{IC IB} . Buni hisobga olgan holda vektor

diagrammada I_V+I_S=0. I_V va I_C toklar bir-birlaridan 180⁰ gradusga burilgan holda koʻrsatilgan (5.8- b - rasm).
Shuning uchun nol simga ulangan KA₄ rele fazalararo q.t.ga ta’sir javob bermaydi va bu yulduz sxemaning muxim xususiyatlaridan biridir.
Bir fazali qisqa tutashuv paytida birlamchi qisqa tutashuv toki faqat shikastlangan fazada oqadi (5.8 d- rasm). Unga mos keladigan ikkilamchi tok xam faqat bir reledan nol sim orqali oʻtadi.
Koʻrib oʻtilgan sxemada fazalarga oʻrnatilgan relelar xamma tur qisqa tutashuvlarga ta’sir javob beradi, nol simdagi rele esa faqat yer orqali boʻlgan qisqa tutashuvlarga ta’sir javob beradi.
Yulduz sxema boʻyicha ulanish xamma tur qisqa tutashuvlarga oʻrnatilgan himoyalarda qoʻllaniladi. Reledagi tok fazadagi tokka teng. Shuning uchun sxema koeffitsiyenti K_cx=1.
.
5.9-rasm. Nol ketma-ketlik filtr sxemasi


Yulduz sxemasi boʻyicha tokning nol ketma-ketlik filtriga ulash mumkin. (5.10-rasm) Toʻg’ri va teskari ketma-ketlik toklari nol simdan oʻtmaydi, chunki bu sxemadagi vektorlarining yig’indisi nolga teng.

5.11 – rasm. To’g’ri, teskari va nol ketma – ketlik toklarining diagrammalari

Nol ketma-ketlik toklari faza boʻyicha mos keladilar va shuning uchun nol simda bu tokning uch barobar qiymati oqadi I_N.T.S.=3I₀