Zbekiston respublikasi oliy

Relening ishlash toki, qaytish toki va qaytish koeffitsiyenti

Relening ishlashi uchun uning elektromagnit kuchi F_E yoki momenti M_E prujinaning qarshilik kuchi F_P, ishqalanish va og’irlik kuchi F_ishq lardan ata boʻlishi shart.

F_E F_EI
^FP ^Fishq
yoki
M_E M _EI
M_P M_ishq , (5.16)

Moment M_EI va kuch F_EI ning ma’lum bir qiymatiga relening ishlay boshlashi uchun zarur boʻlgan ma’lum bir I_R tok toʻg’ri keladi.
Relening ishlash toki I_R deb ishga tushishi uchun zarur boʻlgan eng kichik tokka aytiladi.

I _R I _RI
^RM 
W_R
^M R.I
K
, (5.17)

Relelarning koʻp tuzilishlarida ishlash toki I_RI ni oʻzgartirish imkoniyati bor. Buni formuladan xam koʻrish mumkin. W_R ni oʻzgartirish, prujinaning qarshilik momentini oʻzgartirish, xavo oralig’i ni oʻzgartirish bilan ishlash tokining qiymatiga ta’sir etish mumkin.
5.15-rasmga asosan relening chulg’amida tok kamayganda tortilgan yakor oʻzining boshlang’ich holatiga qaytishi prujina 5 ta’sirida amalga oshiriladi.
Relening qaytish toki I_k deb yakor boshlang’ich holatga qaytgandagi tokka aytiladi. Qaytish tokining ishlash tokiga nisbati I_qayt/I_RI qaytish koeffitsiyentii K_qayt deyiladi.

K_K 
^I qayt
^Iish
, (5.18)

uchun
Tokning oshishiga ta’sir javob beruvchi relelar uchun


^Kqayt ^1
I RI
^Iqayt
shuning

Koʻrib oʻtilgan relelar chulg’amlarida tokning qiymati oshganida harakatga keladi, shuning uchun ular maksimal tok relelari deyiladi.
Tokning kamayishiga ta’sir javob beruvchi relelar minimal tok relelari deyiladi. Normal holatlarda minimal relelarning yakorlari tortilgan boʻladi (5.16- rasm), bunda M_E>M_R va relening kontaktlari ochiq (uzuq) holda turadi.



5.16-rasm. Minimal tok yoki kuchlanish relesining tuzilishi
Relening ishlashi uchun rele tokini kamaytirish kerak, bunda prujinaning momenti elektromagnit moment va ishqalanish momentidan oshib ketadi:


M_R>M_E+M_ishq (5.19)
natijada relening yakori qaytadi va relening kontaktlari ulanadi. Minimal relening ishlash toki deb relening yakori qaytgandagi tokka aytiladi, qaytish toki bu relening yakorini tortadigan eng kichik tok. Maksimal reledagiday I_qayt ning I_ri ga nisbati qaytish koeffitsiyentii deyiladi. Minimal relelarda I_qayt>I_ri, shuning uchun K_qayt>1.

7.