6-ma’ruza relening tavsiflari reja

6-MA’RUZA
RELENING TAVSIFLARI


REJA
6.1. Relening mexanik va tortuv tavsiflari
6.3. Rele ishlashining vaqt diagrammalari


Tayanch so’z va iboralar
Relening mexanik tavsifi, tortuv tavsiflari, releni elektromagnit ko‘rsatkichlari, ektromagnitni magnit yurituvchi kuch, rele ishlashini vaqt diagrammasi
6.1. RELELARNING
MEXANIK VA TORTISHUV TAVSIFLARI
R
6.1-rasm. НМШ relesi
elening mexanik tavsifi. Rele ishini ikkita tavsif – bu mexanik f_m = f() va tortuv f_e = f() tavsiflari belgilaydilar. Rele yakorni o‘zakka qarab tortishida, yakor va o‘zak orasidagi δ masofaga qarab, qarshilik mexanik f_m kuchlarning o‘zgarish xusu-siyatini ko‘rsatuvchi bog’lanishga, yani f_m = f() mexanik tavsif deb aytiladi. Tortuv tavsifi deb esa, yakor va o‘zak orasidagi  masofaga qarab, rele etkazib beradigan tortuv f_e kuchi o‘zgarishni ko‘rsatuvchi yani f_m = f() bog‘lanishga aytiladi.
Н МШ rele misolida mexanik tavsini (6.1-rasm) qo‘rib chiqamiz. Bu releni asosiy qismlari bo‘lib: g‘altak 10, o‘zak 7, yarmo 1, yakor 6, yakorni qo‘yib yuborilgan holatga qaytaruvchi yuk (pasangi) 9, balandligi _o teng anti-magnit shtift 8, yuqori 3 va pastki 2 (cheklovchi) shtiftlarga ega kontaktlar tortqichi 4, kontakt tizimi 5, hisoblanadi. Rele yakorni qo‘yib yuborgan holatda havo tirqishi , tortilgan holatda esa _o ga teng bo‘ladi.
Yakorni o‘zakka qarab tortilishiga – yakorni massa-si va Q yuki, kontakt prujina-larining tarangliklari hamda ishqalish kuchlari to‘siqlik qilishadi.
Н
6.2-rasm. Relening mexanik tavsifi
МШ releni mexanik tavsifi (6.2-rasm), avsd siniq chiziq ko‘rinishga ega, uni tajriba yoki hisoblash yo‘li bilan qurish mumkin. Rele yakori qo‘yib yuborilgan dastlabki holatda (6.1-rasm), Q yuki ta’si-ridan kontakt tortqichining yuqori shtifti 3 prujinani yuqoridan pastga qaratib bosadi va uni egadi, bu bilan orqa kontaktga kontakt bosimi hosil qiladi. Yakor harakati boshla-nishiga,6.9-rasmdagi a nuqta mos keladi. Bunda havo tirqishi  teng hamda yakorga Q kuch berilishi lozim bo‘ladi. Tavsifni ab bo‘lagi yakor harakatini birinchi pog‘o-nasiga, ya’ni (6.1-rasm) kontakt tortqichi 4 ning yuqoriga ko‘tarilib prujina to‘g‘rilanish davriga mos keladi. Buning uchun f₁ kuch berilishi kerak (6.9-rasm) va yakor ₁ masofaga siljiydi. So‘ngra pastki shtift (6.1-rasm) U prujinani pastdan dast ko‘tarib, ro‘para kontakt tutashguncha uni yuqoriga ko‘taradi. Bunga tavsifni bs bo‘lagi to‘g‘ri keladi (6.2-rasm). sd bo‘lak esa U va R prujinalarning birgalikda egilishiga to‘g‘ri keladi, bu bilan ro‘para kontaktga kontakt bosimi ta’minlanadi.
Mexanik tavsif, releni elektr magnit ko‘rsatkichlarini hisoblash uchun zarur. Elektr magnit hosil qiladigan f_e tortuv kuchi,  har qanday qiymatida ham yakor torti-lishiga qarshilik qiladigan f_m kuchdan katta bo‘lishi kerak. Bunda esa, releni ishlash sharti quyidagicha hisoblanadi:

fe > fm

(6.1)

Relening tortuv tavsii. Releni tortuv yoki elektr mexanik f_e = f() tavsifi deb yakorning tortuv kuchini magnit yurituvchi kuch o‘zgarmas (Iw = const) bo‘lganida elektr magnitni havo tirqishiga bog‘liqligiga aytiladi. Ушбу bog’lanish quydagi teng-lama orqali aniqlanadi

,

(6.2)

б унда S – o’zak kesimining yozasi.
B
6.3-rasm. Relening mexanik