Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

Makroiqtisodiy ko„rsatkichlar 



  narxlar umumiy darajasi va uning o„sish yoki kamayish sur‟atlari; 



  xalq xo„jaligida ishlab chiqarishning o„sish yoki kamayish sur‟atlari; 



  mehnatga layoqatli aholining ish bilan to„liq bandlik darajasi; 



  to„lov  balansining  holati,  milliy  valutaning  barqarorligi,  uning  qadri 

darajasi. 

---

 

42 

Bir-biriga bog„liq bo„lgan bunday ko„rsatkichlar makroiqtisodiyotni 

tartibga solishning sehrli kvadrati deb yuritiladi. 

[31].  Bank  tizimining  taraqqiy  etishini  va  o„z  vazifasini  ishonchli 

darajada barqaror bajarishining  asosi  – bu  iqtisodiyotni  pul-kredit  vosi-

tasida  tartibga  solishning  moslanuvchan  mexanizmini  shakllantirishdir. 

Bu mexanizm Markaziy bankka: 

– xo„jalik faolligiga samarali ta‟sir ko„rsatish; 

– muassasalar faoliyatini nazorat qilish; 

– pul muomalasi barqarorligiga erishish; 

–  naqd  va  naqd  pul  bo„lmagan  jami  pul  massasining  o„zgarishini 

nazorat qilish; 

– o„z faoliyatining maqsadlari, ustuvor yo„nalishlarini tanlash; 

– pul-kredit siyosatining strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish; 

–  qo„yilgan  masalalarga  erishishning  muayyan  usullari,  dastaklari 

hamda vositalarini tanlash imkonini beradi. 

Markaziy  bank  pul-kredit  siyosatini  amalga  oshirish  jarayonida 

kreditlar va pul massasi miqdorlarining zarur darajada kengayishini ta‟-

minlashga  harakat  qiladi.  Bu  esa  ichki  narxlar  barqarorligiga  rioya  qil-

gan  holda  o„sib borayotgan  iqtisodiyotning  uzoq  muddatli  ehtiyojlariga 

mosdir.  Birmuncha  qisqa  muddatlar  uchun  pul-kredit  siyosati,  odatda, 

nomatlub  inflatsiya  va  deflatsiya  jarayonlariga  qarshi  turish  maqsadida 

amalga oshirilishi kerak. 

Pul-kreditni tartibga solishdan asosiy maqsad narxlar barqarorligini 

ta‟minlash,  ortiqcha  xarajatlarning  oldini  olish,  iqtisodiy  o„sishga 

yordam  beruvchi  sharoitlarni  yaratish,  nomatlub inflatsiya  va deflatsiya 

jarayonlariga qarshi tadbirlarni ishlab chiqishdan iborat. 

Ma‟lumki, pul massasining haddan tashqari ko„payishi mamlakatda 

ishlab  chiqarilgan  yoki  chetdan  keltirilgan  tovarlarga  qilinadigan  xara-

jatlarning  yuqori  sur‟atlar  bilan  o„sishiga,  yoxud  narx-navoning  ko„ta-

rilishiga  olib  keladi.  Mamlakatda  ishlab  chiqarilgan  tovarlarning  chek-

langan  miqdorda  taklif  qilinishi  tufayli  pul  mablag„larining  talaygina 

qismini chetda ishlab chiqarilgan tovarlarga yo„naltirilishi oqibatida to„-

lov balansida tang holat yuz beradi. 

[32].  Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  Markaziy  bank  pul-kredit 

siyosatini  ro„yobga  chiqarishda  quyidagi  usullardan  foydalanadi  (6-

chizma).