Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги

4.6-жадвал
Зубила ѐрдамида бетоннинг тақрибий синфини аниқлаш [8] 
№ 
Бетонниг синфи
Бетон юзасига перпендикуляр ўрнатилган зубила 
қолдирган из 
1 
7,0 паст
Зубила бетонга киради 
2 
7,0-10,0 
Зубила бетонга 0,5мм га яқин чуқурликда киради 
3 
10,0-20,0 
Бетон юзасидан юпқа парчалар учиб чиқади.
4 
20,0 дан ортиқ 
Унча чуқур бўлмаган из қолади, парчалар ажралмайди, 
бетон сиртида сезиларсиз чизиқчалар қолади.
Агар пойдеворга қўшимча юк қўйилиш имконини аниқлашда пойдевор 
материалининг мустаҳкамлиги ҳал қилувчи аҳамиятга эга, у ҳолда пойдевордан 
ва ертўла деворидан лаборатория тадқиқоти учун намуналар олинади. 
Сиқилишга ва эгилишга синаш учун керак бўлган намуналар бутун бино 
пойдеворининг турли қисмларидан олинган 10та ғиштдан иборат. Яхлит қуйма 
пойдевордан лаборатория таҳлили учун бетон намуналари диаметри 10см ли 
узунлиги камида 12 см бўлган 5та жойдан бурғулаб олиш билан амалга 
оширилади. Пойдевор текшируви тугаши билан дарҳол шурфлар қаватма-қават 
шиббалаб, кўмилиб, супани қайта тиклаш лозим. 
Деворларни текшириш. Деворларни текширишни девор конструкцияси 
ва материалини, терма ва қопламаларнинг ҳолатини, мавжуд деформацияларни 

---

132 
(дарзлар, вертикалдан оғишлар, қатламланиш, чўкиш) сарбасталарнинг 
бузилганлиги ва деворлардаги заифлашган қисмларини аниқлаш учун ташқи 
тарафдан кўришдан бошлаш керак. 
Девор материалининг мустаҳкамлигини аниқлаш учун 400 см
2
деворнинг 
сувоқ ѐки қоплама қисми тозаланиб Кашкаров болғаси билан билак зарбасида 
ўртача куч билан бетон юзасига ораларидаги масофа камида 30 мм дан иборат 
10-12 белги (чуқурча) тушириб, чуқурчанинг диаметрини бурчаклик масштаб 
билан ўлчанади. Чуқурча диаметрларининг ўртача арифметик қийматини топиб, 
солиштирма эгри чизиқдан фойдаланиб бетон синфи топилади. Кашкаров 
болғасининг Физдел болғасидан фарқи, унинг учида махсус юмшоқ метал 
ўзакнинг мавжудлигидир. Ҳозирги кунда бетон мустаҳкамлигини аниқлаш учун 
электрон акустик аппарат – ультратовушли, зарбий импульсли асбоблар 
қўлланилади. Ультратовушли усулда бетондан ультратовушнинг ўтиш тезлиги 
ва бетон намунасининг сиқилишга бўлган мустаҳкамлиги орқали эмпирик 
боғлиқлик бўйича аниқланади. Мустаҳкамликни бузмасдан аниқлаш усуллари 
эксплуатация қилинаѐтган биноларни текширишда қўлланилади. Деворлари 
деформацияланган биноларни текширишда деформациянинг пайдо бўлиш 
сабабларини аниқлаш муҳимдир.