Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

O`qituvchining odobi

Tajribali pedagog R.Usmonov haqli ta’kidlaganidek, ilg’or g’oyalar va yangiliklarning targ’ibotchisi bo`lgan ziyokor o`qituvchi eng madaniyatli. inson bo`lib, bu fazilat uning yurish-turishida, fe’l-atvorida, kiyinishida, oilada, ish joyida odamlar bilan madaniy muomala qilishida, ro`zg’or yurgizishi, jamoat joylarida o`zini yaxshi tuta olishida, nutq madaniyatida, adabiyot va san’at durdonalarini sevishi va ulardan foydalana bilishida, hayot, tabiat va odamlardagi go`zalliklarni baholashi va qadrlashida, xatti-harakatlarida o`z ifodasini topadi. Bu. fazilatlar o`qituvchining go`zal ichki dunyosining tashqi ifodasidir. O`qituvchi o`quvchi bilan muomalasida pedagogik odobga rioya qilishi, o`zini tuta bilishi, sharoitni hisobga olib tarbiya-ta’lim usulini tanlashi kerak. O`qituvchi yosh qalb egasining eng yaqin do`sti va yo`l ko`rsatuvchi murabbiysidir. Afsuski, o`qigan bo`lsa xam madaniyatsiz, yetarli tarbiya olmagan, fe’l-atvori xunuk, hayotdan orqada qolgan, omma orasida zarracha obro`si yo`q, yoshlar tarbiyasiga salbiy ta’sir ko`rsatayotgan o`qituvchilar ham uchrab turadi. Ma’lumot darajasi yuqori, ammo xulqi xunuk odamlar bor. Buning sababi shundaki, bu kishilarning olgan bilim va tushunchalari e’tiqodga va amaliy faoliyatga aylanmagan.

Pedagogik iste’dodning tub mohiyati va ta’lim maskanining muhim vazifasi o`quvchilarni o`zini-o`zi tarbiyalovchi, mustaqil bilim olishga qodir, har tomonlama kamolotga intiluvchi, komil inson etib tarbiyalashdir.

Biz o`qituvchilar bu borada yoshlarga ijobiy o`rnak ko`rsata olishimiz, o`z hayotimizni go`zallik qonuni asosida yaratmog’imiz va ijodiy hayotni, tabiatni, borliqni yanada go`zal qilish yo`lida kurashmog’imiz hal qiluvchi omillardandir. Bunga erishmoq uchun biz o`z kamolotimiz ustida to`xtovsiz ijodiy izlanishimiz, eng maqbul ta’lim va tarbiya usullarini hayotga joriy etmog’imiz lozim».

Oliy o`quv yurtida o`qish jarayonida yurish-turish, kiyinishda ancha madaniy xulq-atvor kasb etib, ammo ishga borgach, qishloqdagi ilg’or, madaniyatli ki­shilar davrasiga qo`shilib, ommaga o`rnak ko`rsatish o`rniga maishatga mukkasidan ketgan kishilar bilan ulfat tutinib, o`zining na ma’naviy kamolotiga, na tashqi qiyofasiga qaramay, achinarli holga tushayotgan o`qituvchilar ham uchraydi. Buning uchun avvalo uning o`zi aybdor.

O`qituvchining birinchi qadami uning kamoloti uchun muhim zamin bo`ladi. Shuning uchun yosh o`qituvchi dastlab faoliyat ko`rsatayotgan kunidan boshlab unga e’tiborli bo`lish, imkoniyat doirasida sharoit yaratish, jamoaga ko`niktirish, ijodiy muhitga moslashtirish, muammlari-ni hal etishiga ko`maklashish, eng muhimi, jamoani «o`ziniki» sifatida qabul qilishiga erishish lozim bo`ladi.

O`qituvchi o`z oilasidagi mavqyei va hurmati bilan ham elga o`rnak bo`lmog’i lozim. Ma’naviy go`zal, axloqi pok, ta’lim va tarbiya fanini chuqur egallagan o`qituvchi faqat o`z oilasininggina emas, balki hamma ota-onalarning ham eng yaqin maslahatgo`yi va sodiq do`stidir⁹⁵.

O`qituvchi odobi, ma’naviyati va madaniyati uning ustoziga munosabatida ham namoyon bo`ladi. «Ustoz-shogird» an’anasi barhayot jamoada o`qituvchi kelgusi hayotiga ishonch bilan mehnat qiladi. Jamoada yuksak e’tibor, e’tirof topishiga amin bo`lgan holda, faol mehnat qiladi. Ustoz o`qituvchi o`z shogirdini ham ana shu ruhda tarbiyalashga e’tibor berishi, eng muhimi, o`rnak bo`lishi lozim.

Ustoz qadriga yetish uchun so`z mulkining sultoni, buyuk Alisher Navoiyning quyidagi satrlarini hamisha yodda tutish va amal qilish foydadan xoli bo`lmaydi:

Ҳақ йўлинда ким сенга бир ҳарф ўқитди ранж ила,

Айламак бўлмас адо онинг ҳаққин юз ганж ила.

Ustozga bo`lgan e’tiqod va hurmat haqida buyuk siymolar ko`p va xo`b yozishgan. Mohir va tajribali pedagog Rahimjon Usmonovning ushbu she’ri ham e’tiborni tortadi:

USTOZ

Aziz do`stim, hurmatda bo`l, ustozingdan o`zganda ham,

Ilming oshib, iqbol kulib harchand senga boqqanda ham.

Bo`lma mag’rur unvonga sen, «Allomasiz» desalar, ham,

Kamtar bo`ldi allomalar ming qoyadan oshganda ham.

Dur-gavhardan ortiq erur oqil shogird ustoz uchun,

Ustozingning qadrini bil, boshing ko`kka yetganda ham,

Kim tosh otsa ustoziga, bo`lg’ay badnom o`lganda ham,

So`nmagay ustoz nuri oyu yillar o`tganda ham⁹⁶.

Xullas, o`qituvchilik kasbini egallagan inson o`z qalb amri bilan sohaga kirib kelgan bo`lsa, uni ulug’lasa, mashaqqatlariga bardosh bersa, jamiyatimizda yuksak obro`-e’tiborga erishishi uchun barcha imkoniyatlar mavjud. Hozirgi kunda o`z kasbiniing ustalari, mohir va tajribali ustozlar ham, sohaga kirib kelib, fidoyilik bilan faoliyat ko`rsatayotgan yoshlar ham birdek e’zozlanmoqda. Yurtimiz kelajagi va jamiyatimizning hal qiluvchi kuchi hisoblangan yoshlarga chinakam g’amxo`r, jonkuyar, fidoyi ustoz va murabbiylarni xalqimiz ardoqlamoqda, Prezidentimiz e’zozlamoqda.