Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус

Asosiy qoplamachilar
Qoplamachilikda kopplab organizmlarning quyidagi guruhlari uchraydi.

Bakteriyalar barcha joydagi qoplamachilikda uchraydi. Ular suvlarga qopyilgan birinchi predmetlarning toza qismida paydo bopladi. Asosan bakterial plyonka tuban suv optlari bilan birgalikda dastlabki qoplama hosil qilishda katta rol opynaydi. CHunki, ayrim makroqoplamalar lichinkalarning joylashishi uchun kichik qoplamalarga birlamchi plyonkaning boplishi lozim, boshqalari uchun buning ahamiyati yopq. Bakteriyalar va suv optlaridan tashkil topgan shilimshiq birlamchi plyonka, opzlarida zaharni yig’adi.

Mikroorganizmlar lakbopyoqlar qoplamasi moyli asosini oziqa sifatida foydalanishi, metabolitlari yordamida bu bopyoqli qoplamalarni yemirishi, toksinlar ishlab chiqarish orqali devorga yaqin suv qatlami faolligini opzgartishi, predmet bilan makroqoplamalar orasida toksin qavati hosil qilishi mumkin.

Zamburug’lar (Mycota) nafaqat quruqlik, balki chuchuk suv, dengiz va okeanlar muhitida yashovchilari ham qoplamachilikda ishtirok etishadi. Ular orasida shundaylari ham borki, qoplamachilikning rivojlanishida topsqinlik ham qiladi, bu guruxga - mopylovli qisqichbaqalar, midiylar, ustritsalar bulutlar va boshqa organizmlarning kommensallari va parazitlari kiradi. Koplamachilar orasida suv optlari va opsimliklarning parazitlari (zastera) uchraydi. Ayrim zamburug’larning turlari, opzlari daraxtlarni yemiradi va ayrimlari daraxt parmalovchilari uchun oziqa hisoblanadi. Zamburug’lar metall kontruktsiyalarda opsib, ularni zanglashga olib kelgan hollar ham kuzatilgan. Zamburug’lar hatto lakbopyoqli, qoplama moylaydigan yog’larni ham buzgan. Ular neftni va neftgp mahsulotlarini parchalab, bakteriyalar uchun tayyorlab beradi. SHu yopl bilan suvning ifloslanishini kamaytiradi.

SHunday qilib, zamburug’lar suv biotsenozlarida qoplovchilar sifatida asosiy oprinni egallamasalarda, chuchuk va dengiz suvi biotsenozlarida koppqirrali ahamiyat kasb etadilar..

Suv optlari – yetarli yorug’lik mavjudligida chuchuk va dengiz suvi koplamalarida doimiy uchraydi. CHunki, turli suv optlarning mavjudligi va ular turli guruhining mopl-koplligi yorug’likning miqdoriga bog’liq bopladi. Masalan, diatom, yashil va kopk suv optlari uncha chuqur boplmagan joylarda ustunlik qilsa, qizil va xususan qopng’ir suv optlari esa, ancha chuqurroq, opnlab metr chukurliklarda opsadilar. Suv optlarining chuqurliklarga yetib borishi quyosh nurlarining yoritish imkoniyatlariga bog’liq, ammo bunga suvning ifloslanishi topsqinlik qiladi. Umuman suv optlari aniq chegaralararo poyaslar bilan qattiq jismlarda tarqaladi. Ularning koppligi qoplama xayvonlarning tarqalishiga xalaqit beradi.