Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус


Zamburug’larning ekosistemadagi oprni



Download 5,76 Mb.
bet58/123
Sana14.07.2021
Hajmi5,76 Mb.
#118941
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   123
Bog'liq
BIOZARARLANISH

Zamburug’larning ekosistemadagi oprni
Zamburug’lar materiallarni har xil ekologik sharoitlarda shikastlaydi va koppincha bu jarayonlar tabiatda topxtovsiz umumiy modda aylanishining tarkibiy qismlaridir. Zamburug’lar uchun topkilgan barg, novda, shox va topnkalar har doim opzlashtiriladigan substratlardir. Inson yaratgan sharoitlarda ular birinchi navbatda opsimliklardan tayyorlangan materiallar – yog’och-taxta, qog’oz va gazlamada rivojlanadi. Tabiatdagi kabi, bu materiallar zararlanishi opchoqlarida mahlum ekosistemalar xosil bopladi. Ularda modda aylanishi va organizmlarning bir-biri va atrof-muhit bilan energiya almashinuvi oprin oladi. SHu bilan birga, zararlangan materiallarda paydo bopladigan biologik sistemalarning strukturasi oddiyroq va materiallarda tabiiy biotsenozning faqat ayrim namoyandalari mavjud boplishini nazarda tutish lozim. Undan tashqari, bunday ekosistemalar uchun, ayrim organizmlar rivoji uchun yaxshiroq sharoit yaratuvchi, qisqargan ozuqa zanjirlari va zaiflashgan opz-opzini regulyatsiya qilish xarakterlidir.

Boshqa zararlangan materiallar (plastmassa, rezina, metall, shisha) da optadigan jarayonlarning tabiiy sharoitlarda kuzatiladigan biotsenotik munosabatlardan farqi katta. Hozirgi davrda bu, zamburug’lar uchun nisbatan yangi, materiallarda mikroorganizmlarning barqaror komplekslari mavjudligi haqida sopz yuritishga erta, chunki har bir biotsenozning opz tarixi, areali, tuzilishi, opziga xosligi va mustaqilligigining belgilari boplishi shart, deb hisoblashadi (Ramad, 1981). Biroq biodestruktor zamburug’lar ekologiyasining bahzi umumiy qonuniyatlari ustida topxtalish lozim.



Organizmlarning har bir ekosistemadagi oprni birinchi navbatda ular orasidagi trofik munosabatlar bilan belgilanadi. Biozararlanish qopzg’atuvchi zamburug’lar geterotrof saprotroflar guruhiga kiradi. Ular substrat bilan yaqindan bog’langan, ozuqa moddalarini shimish uchun katta sathga ega va metabolitlari vositasida atrof-muhitga faol tahsir koprsatadi. Barchasi geterotrof boplsa ham, ozuqaga talabi bopyicha mikodestruktorlar juda xilma-xil. Ularning substratga nisbatan munosabatini hisobga olgan holda 2 guruhga – spetsifik va nospetsifik saprotroflarga boplishadi.

Nospetsifik saprotroflar qatoriga turli substratlarda yashovchi polifag zamburug’lar kiradi. Ulardan sanoat materiallarida Aspergillus, penicillium, Trichoderma, Alternaria va Fusarium turkumlarining namoyandalari kopplab rivojlanadi (11 jadval). Bu turlar faol biokimyoviy faoliyatga imkon yaratuvchi va natijada materiallarni yemiruvchi har xil fermentlarni katta miqdorlarda hosil qiladi. SHu bilan birga harorat, namlik, boshqa ozuqa manbaalari mavjud yoki mavjud emasligi kabi bir qator sharoitlar bilan bog’liq holda, hatto bir turga mansub zamburug’ uchun ham ozuqa sifatida mahlum bir birikma har xil bahoga ega boplishi mumkin. Misol uchun bahzi janubda tarqalgan Monoverticillata sektsiyasiga mansub penicillium turlarida, shimolda dominant boplgan Assymmetriaca sektsiyasiga kiruvchi penicillium turlariga nisbatan kislota hosil qilish va tsellyuloza parchalash qobiliyati pastroq. Janub turlariga nisbatan shimoliy territoriyalardan olingan izolyatlarning katalaza faolligi yuqoriroq.

Download 5,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   123




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish