Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус

7 -jadval. Namlikni ifodalash usullari

Havo nisbiy namligi (%)	Suv faolligi (aω)	Suv potentsiali (ψ)
		Bar	paskalgp
100,0	1,0	0	0
99,3	0,993	– 10	– 10^6
96,5	0,965	– 50
93,0	0,93	– 100	– 10^7
86,0	0,86	– 200	– 2·10^7
80,0	0,80	– 300	– 3·10^7
74,0	0,74	– 400	– 4·10^7

Zamburug’lar suv faolligi 1,00 va 0,60 orasida boplgan muhitlarda opsa oladi. Ular mikroorganizmlar orasida suv tanqisligiga eng chidamlilaridir. Zamburug’larning koppchiligi uchun HNN ning minimal darajasi 70% ga (bakteriyalar uchun 95% ga) teng. Bahzi turlar undan ham past namlikda, misol uchun Xeromyces bisporus va Aspergillus glaucus a_ω= 0,60 da opsa oladi.

Har xil namlikda opsish qobiliyatiga qarab zamburug’lar uch guruhga boplinadi: gigrofillar (a_ω ning pastki chegarasi 0,90 dan yuqori), mezofillar (sporalar opsishi uchun a_ω ning pastki chegarasi 0,80 – 0,90) va kserofillar (a_ω 0,80 dan past).

Biozararlanish qopzg’atuvchi zamburug’larning koppchiligi mezofillarga mansub. Ulardan namlikka eng talabchanlari zigomitsetlar, mukor zamburug’lari va bahzi Fusarium turlaridir. Ancha quruqroq substratlarda uchraydigan zamburug’lar tarkibiga Aspergillus, penicillium, Chrysosporium, Cladosporium, Trichocladium, paecilomyces, Wallemia, Xeromyces, Alternaria, Curvularia turkumlari namoyandalari kiradi. Bahzi turlar (Aspergillus fumigatus, A. terreus, penicillium funiculosum, Cladosporium spp., Stemphylium spp.) nam tanqisligiga opta chidamli. Ularning areali a_ω ning past koprsatkichlari bilan xarakterlanadi. Aspergillus, Alternaria, Cladosporium va Stemphylium turlari kopp sahro tuproqlarida qayd etilgan.

Yuqorida keltirilgan zamburug’lardan eng kopp quruqlikka chidamli turlar Aspergillus turkumi namoyandalaridir. A. glaucus va A. restrictus guruhlariga mansub turlar ekstremal darajadagi kserofitlar hisoblanadi (ular uchun a_ω ning minimal koprsatkichlari 0,60-0,75 ga teng). penicillium turlari orasida a_ω ning past koprsatkichlari bilan p. frequentans (a_ω 0,81) p. chrysogenum (a_ω 0,80), p. verrucosum var. cyclopium (a_ω 0,78) va p. implicatum (a_ω 0,78) ajralib turadi.

Sporalar opsishi, vegetativ opsish va reproduktiv organlar hosil boplishi uchun har xil namlik darajalari talab etiladi. Konidiyalar opsishiga nisbatan mitseliy opsishi va konidiyalar hosil boplishi uchun a_ω ning yuqoriroq darajalari lozim. Opz navbatida, mitseliy opsishiga kopra reproduktiv organlar hosil boplishi yuqoriroq namlik mavjud boplishini talab qiladi. Quyida 8 jadvalda a_ω ning har xil zamburug’ turlarining konidiyalari opsishga imkon beradigan minimal darajalari keltirilgan.