Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Адабиётлар шарҳи.
М.М.Ломакин (1983), К.И.Довбан (1990), 
Х.Ф.Ботриов (1991), Ж.Абдуқодиров ва бошқалар (2007), Н.Т.Холманов 
(2010) ларнинг маълумотларига кўра эрозия кенг тарқалган салбий холат 
бўлиб, унинг олдини олишдаги ягона йул йил давомида ўсимлик қопламини 
яратишдан иборатдир. Шу боис Германия, Голландия, Болгария, Франция 

---

90 
каби давлатларда унга қарши курашиш мақсадида хар йили 20-40 т/га 
сидерат масса тупроққа хайдаб юборилади ва шу тариқа асосий экин 
қолдиғи ҳисобига далада 2-3 т/га атрофида органик масса тўпланади.Чунки 
ҳимояланмаган тупроқҳимояланганига нисбатан эрозияга чалиниш 
эҳтимоли 100 чандон ортиқ бўлиши фанда аллақачонлар исбот қилинган. 
Афсуски, минтақамиз тупроқларида ҳам органик биомасанинг 
камлиги бундан мустасно эмас ва айниқса, кейинги чорак аср мобайнида 
(М.В.Мухаммаджонов, 1985) гумус миқдорининг 20-40 % га камайиб 
кетиши нафақат пахта якка ҳокимлиги, балки эрозиянинг ҳам кучли 
даражада юзага келишига сабаб бўлмоқда.
Тажриба шapoumu, манбаи ва услуби.
Ана шу ҳолатларни ҳисобга 
олган ҳолда биз сидератларнинг тупроқ эрозияси ва уруғлик ғўза 
ҳосилдорлигига таъсирини ўрганиш мақсадида Самарқанд вилояти 
шароитида илмий изланишлар олиб бордик.
Тажриба вариантлари назорат (шудгор), тифон, жавдар ва тифон + 
жавдардан иборат бўлиб, улар шамол йуналишига кўндаланг равишда, 
уруғлар суғориладиган минтақа учун қабул қилинган технология асосида 
октябр ойининг бошида сифатли тайѐрланган нами етарли далага экилди. 
Сидерат экинларнинг ўсиши ва ривожланиши борасида тегишли 
кузатувлар олиб борилди ва улар апрел ойининг бошида тупроққа ҳайдаб 
юборилди 
Барча 
кузатувлар, 
биометрик 
ўлчаш, 
анализлар 
ва 
ҳосилдорликни ҳисоб –китобкилиш дала тажрибаси услуби (Б.А.Доспехов, 
1985) асосида амалга оширилди.