Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги

. Situatsiya
— bu holat (obstoyatelstvo)larning to‗plami.
2. 
Situatsiya
— harakat (deystvie)larni to‗plami.
3. 
Situatsiya 
— bu aloqa (otnosheniy)larning yig‘indisi.
4. 
Situatsiya
— bu voq‘elikning yig‘indisi. 
5. 
Situatsiya
— bu voq‘elikning ketma-ketligi.
6. 
Situatsiya
— bu nutqni dinamik tashkil kilinishi.
7. 
Situatsiya
— bu til (sreda) muhiti.
8. 
Situatsiya
— bu tildan tashqarida bo‗lgan sharoit (obstanovka), holat.
9. 
Situatsiya 
— nutqiy bo‗lgan va nutqiy bo‗lmagan sharoitlar yig‗indisi.
10. 
Situatsiya
— bu nutqiy harakatlar (deystviya) foni.
11. 
Situatsiya
— bu nutq stimuli (rag‗batlantiruvchisi) kabilar.[1.198] 
Situatsiya o‘quvchi, talabani inglizcha muhitga tushiradi, bu esa ularni 
tinglab tushunishga, gapirishga undaydi, rag‘batlantiradi, o‘qiyotganda esa 
lug‘atdan yangi so‘zning ma‘nosini qidirmay, faxmlab tushunishga yordam 
beradi. Bu esa hozirgi paytda muhimdir, chunki zamonaviy eng dolzarb 
kommunikativ metodning asosiy tamoyilidir. Shu sababdan biz o‘ylaymiz-ki, 
o‘qituvchilar o‘quvchi-talabalarga ingliz tilini o‘rgatayotganlarida mumkin qadar 
o‘zlari situatsiya qo‘llasalar, ularga situatsiyalar tuzib berib, gapirtirsalar, 
muloqot qildirsalar, ularni situatsiyalarga tushirsalar ingliz tilini o‘rgatish oson 
kechadi. 
ЎҚУВ –УСЛУБИЙ ЖАРАЁННИ ТАШКИЛ ҚИЛИШДА 
ЭЛЕКТРОН АДАБИЁТЛАРНИНГ ТУРЛАРИ 
Кушманов Т.Ф. Зубайдуллаев У.З. (СамДАҚИ).
Педагогик ва ахборот технологияларининг таълим жараѐнига жорий 
этилиши таълим воситаларининг янги авлоди ва таълимнинг сўнгги турлари 
кўринишида ўз моҳиятига эга бўлиши билан аҳамиятлидир. Бугунги кунда 
таълим жараѐнида фойдаланилаѐтган анъанавий ўқитиш усулларига 

---

202 
қўшимча ўқув воситалари деб ҳисобланган барча мултимедиа ўқув услубий 
электрон маҳсулотлар шулар жумласидандир. Ўқув-услубий электрон 
маҳсулотлар-нинг имкониятлари ва киритилган маълумотлар асосида 
турларга ажратиш мумкин: 
Ўқув дарсликнинг электрон версияси. Намунавий дастурга мувофиқ 
фаннинг тўлиқ курсини қамраб олган маълумотларнинг электрон вариант 
ҳолдаги маҳсулот (маърузалар, матнлар ва бошқалар). 
Электрон дарслик – ўқув дарслик электрон версиясининг такомиллаш-
тирилган ҳолатидир. Электрон дарслик матни, график, диаграмма, расм, 
чизма ва уларнинг анимацияларидан иборат (электрон дарслик ва электрон 
дарслик версияси профессор-ўқитувчиларнинг ўқув машғулотларни 
ўтказишда ва талабани дарсдан ташқари мустақил таълим олиш учун 
имконият беради). 
Электрон ўқув қўлланма – ўқув фанини қисман қамраган бўлиб, матн, 
расм, чизма ва анимациялардан иборат. 
Ўқув-услубий электрон кўргазма. Маълум бир фан учун компьютер-
лаштирилган, яхши дизайнга эга бўлган миниплакатлар тўплами. 2D график 
ўлчамида тайѐрланади (дарс жараѐнида мултимедиа проектор орқали 
намойиш этилади). 
Мультимедиали электрон нашрлар ва энциклопедиялар. Ушбу ўқув 
компьютер дастури матн,график, диаграммалар,расмлар, чизмалар, ҳаракат, 
овоз, видеотасмалар, фоторасмларни ўз ичига қамраб олган маҳсулот бўлиб, 
3D график ўлчамида тайѐрланади. 
Компьютерлаштирилган 
видеофильмлар. 
Компьютерлаштирилган 
видеофильмлар сканердан, рақамли видеокамера ва фотоаппаратлардан 
матнлар, расмлар, ҳаракатлар киритилади. 
Компьютерлаштирилган лаборатория ишлари. Берилган мавзу бўйича 
лаборатория 
тажрибаларини 
намойиш 
қилиш, 
ҳаракатланиши, 
асбобларнинг кўрсаткичлари, вақт ўлчашларини ва бошқа жараѐнларни 
боғловчи компьютер дастури. 3D график ўлчамида тайѐрланади. 
Маълумотлар банки. Катта ҳажмдаги ахборотни ўзичига қамраб олган 
ва уларни турли кўринишда (жадвал, диаграмма, гистограмма, матн, расм ва 
ҳоказо) бера оладиган, ўқув жараѐнида билим олувчилар томонидан ўз 
устида мустақил ишлаши ва ўз билимларини назорат қилиши учун 
қўлланиладиган, доимий равишда тўлдириб бориладиган, кенг доирада 
фойдаланишга мўлжалланган, тегишли ваколатли давлат ташкилотида қайд 
этилган соҳалар бўйича маълумотлар базаси. 
Жамиятни 
ахборотлаштириш 
жараѐнини 
қуйидаги 
асосий 
йўналишларга ажратиш мумкин: 

меҳнат, технологик ва ишлаб чиқариш жараѐни воситаларини 
комплекс автоматлаштириш; 

илмий тадқиқотлар, лойиҳалаш ва ишлаб чиқариш жараѐнларини 
ахборотлаштириш; 

ташкилий – иқтисодий бошқаришни автоматлаштириш; 

ахолига хизмат кўрсатиш сохасини ахборотлаштириш; 

таълим тизимини, кадрлар тайѐрлаш жараѐнини ахборотлаштириш. 

---

203