Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Тўғри жавоблар: 
1 – А 
2 – В 
3 – Д 
4 – А 
5 – В 
6 – А 
7 – Б 
8 – В 
9 – А 
10 – А 
ЖОРИЙ САНИТАРИЯ НАЗОРАТИ (ЖСН). 
 
Мавзунинг мақсади: 
ишлаб чиқариш объектларида санитария текширувни ўтказиш, 
касб касаллигини олдини олиш ва соғломлаштириш чора тадбирларни ишлаб чиқишдан 
иборатдир. 
Жорий санитария назоратида қуйидагилар назорат қилинади: 

корхоналарнинг жойланиши ва иншоот билан таъминланганлиги шу билан бирга 
унинг ҳудуди санитария меъѐрлари, қоидалари ва гигиеник меъѐрларга мос келиши; 

умумий касалланишни камайтириш ва профессионал касалланишнинг олдини олишга 
қаратилган чора-тадбирларнинг бажарилишини ва самарадорлигини назорат қилиш; 

ишлаб чиқаришда зарарли ва хавфли омилларни йўқотишга қаратилган чора-
тадбирларни тадбиқ қилишни назорат қилиш; 

ишнинг оғирлиги ва кескинлигини камайтиришга қаратилган чора-тадбирларни 
тадбиқ қилиш; 

пестицидлар ва минерал ўғитларни сақлаш шароитларида, ташишда ва ишлатишда 
санитария қоида ва меъѐрга риоя қилиш. 
Таъсир табиатига кўра «Меҳнат кодекси»нинг 114 моддаси бўйича зарарли ва хавфли 
ишлаб чиқариш омиллари 4 синфга бўлинади: 

физикавий – шовқин, тебраниш, инфра-ультратовушлар, ҳаво ҳарорати, намлиги, ҳаво 
ҳаракати, ионлаштирувчи ва ионлашмайдиган нурлар, иш жойларида ѐритганлик, 
вентиляция ва бошқалар; 

кимѐвий – заҳарли, қичиштирувчи, сенсебиллаштирувчи, канцероген, мутаген 
таъсирга эга моддаларга гигиеник баҳо бериш; 

биологик омиллар – патоген микроблар, улардан ҳосил бўлувчи моддалар, ўсимлик ва 
ҳайвон қисмларини таъсири; 

руҳий-физиологик – таъсир этиш бўйича физик, асаб-руҳий зўриқиш, ишнинг 
монотонлиги таъсири. 
Ишлаб чиқариш корхоналарида ЖСН ни олиб боришда санитар шифокорлар 
томонидан қуйидаги 2 асосий вазифа амалга оширилади: 

---

196 

назорат остидаги корхоналарда меҳнат шароитларини яхшилаш, касб касалликларини 
олдини олиш ва иш қобилиятини оширишга қаратилган чора-тадбирларни амалга 
оширилиши устидан давлат санитария назоратини ўтказиш; 

назорат остидаги объектларни санитария ҳолатини таҳлил қилиш, амалдаги санитария 
қоида ва қонунларга асосланиб соғломлаштириш тадбир чораларини тузиш ва уларнинг 
бажарилишини назорат қилиш.
3 хил кўринишдаги санитария текшируви фарқ қилинади: 

режали (мукаммал) санитария текшируви 

мавзувий санитария текшируви 

контрол санитария текшируви 
ЖСН бу ҳар томонлама чуқур иш шароитини ишни қандай ташкил этилганлигини, иш 
бажаришни мазмуни, ўрганилиб ишлаб чиқариш объектларидаги ишчилар иш қобилиятини, 
уларни саломатликларини сақлашга қаратилган фаолият тури ҳисобланади. 
Бу вазифаларни билиш ва уни амалга ошириш учун ЖСН давомида лаборатор 
тадқиқот ишлари, умумий ва касб касалликларини таҳлил қилиш ишлари, алоҳида корхона, 
алоҳида цех, алоҳида кичик цехлари ва бошқа ишлаб чиқариш билан боғлиқ объектларни 
санитария назорати ўтказилади. Олинган натижалар таҳлил амалдаги гигиеник меъѐрларга 
солиштирилиб, 
улар 
бўйича 
соғломлаштириш 
тадбирлари 
ишлаб 
чиқилади. 
Соғломлаштириш тадбирларини амалиѐтга тадбиқ қилиб, ишчилар ўртасидаги чарчаш, 
функционал ҳолатлардан ўзгаришларни меъѐрга камайтириш, шахсий ҳимоя воситалари 
(ШҲВ) билан таъминлаш ва тарғибот-тушунтириш ишлари олиб борилади. 
ЖСН фаолиятини асосий вазифаларидан бири қишлоқ хўжалигида қўлланиладиган 
турли хил минерал ўғитлар, ўсимликларни турли хил касалликлардан ҳимоя қилишда 
қўлланиладиган кимѐвий моддалар устидан назорат ҳисобланади. 
Ишчи хизматчилар ўртасида умумий касалликлар ва касб касалликларни таҳлил 
қилиш учун тиббий кўриклар, иш қобилиятини йўқотиш кўрсаткичлари, кимѐвий 
заҳарланишлар таҳлил қилиниб, зарурий тадбирлар белгиланади. Объектларда ДСЭНМ 
кўрсатмаларини ва бошқа зарурий кўрсатмаларни бажарилишини назорат қилади.
1-жадвал