Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Меҳнат фаолиятининг турлари. 
 
1.2.Статик иш 
Қўл мушаклари 
ѐрдамида 
Бутун тана ва оѐқ
мушаклари 
ѐрдамида 
1.1. Динамик иш 
умумий 
мусбат 
манфий 
регионал 
локал (маҳаллий) 
I. ЖИСМОНИЙ ИШ 

---

204 
Физиологик тадқиқотларнинг муаян мақсадлари энг қулай меҳнат ва дам олиш 
тартибини ишлаб чиқаришдан иборат бўлиб қолмасдан, балки меҳнатнинг оғирлик ва 
кескинлик даражасини, меҳнат жиҳозларини, иш жойи ва иш ҳолатини баҳолашни ўз ичига 
олади. Ишчилар физиологик фукциялари хақидаги энг тўлиқ маълумотга фақат ишчи ўз иш 
жойидаги ва бажарилаѐтган операциясидан чалғимасдан ишлаганда бутун иш куни давомида 
узлуксиз кузатишлар натижасидагина эга бўлиши мумкин. Чунки иш куни давомида 
организмнинг функционал ҳолати иш қобилиятининг фазали ўзгаришларига мувофиқ 
равишда ўзгариб туради. Бунда иш қобилиятининг ишга киришиш, турган ва пасайиб 
борувчи фазалари фарқланади. 
Айтилганларни назарда тутган ҳолда қоидага кўра физиологик текширишлар иш 
бошлашдан олдин бир марта (дастлабки ҳолат), иш куни давомида (турли фазаларда бир 
неча марта) ва иш куни тугагандан кейин (тикланиш даври) ўтказилиши зарур. 
Физиологик текширишларда қўлланиладиган услубларни ва текширилиши зарур бўлган 
фукцияларни танлашда албатта ишчининг касби бажарилаѐтган ишнинг тавсифи 
танланадиган услубларнинг ишлаб чиқариш шароитида қўлланилиши қулайлиги ҳисобга 
олиниши керак. Ишлаб чиқариш шароитида қуйидаги орган ва системаларнинг функционал 
ҳолати текширилади (2 жадвал). 
2-жадвал
Меҳнат физиологияси усуллари 
I 
Организмни фунционал ҳолатини текшириш. 
1. Марказий асаб системаси: 

анализаторлар фунцияси, корректорловчи текширувлар, тремометрия, 
хронорефлексометрия, сезиш бўсагасини аниқлаш, диккат-эътибор, шартли 
рефлекслар фаолияти ва бошкалар. 
2. Юрак-кон томир системаси: 

томир уриш тезлиги, АҚБ, ЭКГ, қоннинг зарбалик ҳажми, қоннинг дақиқалик 
ҳажми. 
3. Нафас олиш системаси: 

нафас олиш тезлиги, ўпка вентиляцияси, оксигемометрия, спирометрия, нафас 
олиш чукурлиги. 
4. Мушаклар системасини текшириш: 

эргометрия, мушак кучи ва чидамлилиги, миография. 
5. Модда алмашинуви: 

энергия сарфи, нафас коэффиценти, О
2
ни истеъмол динамикаси. 
6. Эндокрин система: 

кетохоламин, глюкостероидлар ва бошка секрециялар.