Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

a
a
a
a
a
a
A
mxn
;









22
21
12
11
b
b
b
b
B
mxn
bo’lsin. U holda C matritsa quyidagicha aniqlanadi. 






































22
32
12
31
21
32
11
31
22
22
12
21
21
22
11
21
22
12
12
11
21
12
11
11
22
21
12
11
32
31
22
21
12
11
*
.
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
b
b
b
a
a
a
a
a
a
C
Aytaylik A va B matritsalar quyidagi ko’rinishda bo’lsin: 











33
32
31
23
22
21
13
12
11
a
a
a
a
a
a
a
a
a
A
, va B











33
32
31
23
22
21
13
12
11
b
b
b
b
b
b
b
b
b
B
u holda C ko’paytma quyidagicha aniqlanadi. 































33
33
23
32
13
31
32
33
22
32
12
31
31
33
21
32
11
31
33
23
23
22
13
21
32
23
22
22
12
21
31
23
21
22
11
21
33
13
23
12
13
11
32
13
22
12
12
11
31
13
21
12
11
11
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
C
Matritsaning ko’paytmasini hisoblovchi dasturini tuzamiz. Dasturni 
tuzishimizdan avval ishlarimizning ketma-ketligini tuzib olishimiz kerak. 
1.
Matritsa n x n yoki m x n o’lchamliligini bilib olamiz(Buning uchun 
satr va ustunlari sonini bilishimiz kerak), chunki matritsani bir-biriga ko’paytirish 
uchun birinchi matritsaning ustunlar soni ikkinchi matritsaning satrlar soniga teng 
bo’lishi kerak. 
2.
A va B matritsaning satrlar va ustunlar sonini kiritamiz. 
3. A matritsaning ustunlar sonni B matritsaning satrlar soniga tengligini 
tekshiramiz. 
4. Agar teng bo’lsa matritsalar elementlarini e’lon qilamiz, Aks holda dasturni 
yakunlaymiz. 
5. C matritsani hosil qilib olamiz. 

---

274 
6. C matritsaga A va B matritsadagi elementlar ko’paytmasini 
o’zlashtiramiz. 
7. C matritsani chop etamiz.
Matritsaning ko’paytmasini hisoblash dasturini yaratishda 2 o’lchovli 
massivdan foydalanamiz. Matritsalarning ko’paytmasini hisoblovchi dasturini C++ 
dasturlash tilida amalga oshiramiz. Matritsalar ustida amallar bajarish bo’yicha 
ushbu maqolani murakkab tizimlarda ma’lumotlarni tahlil qilishning muhim asosi 
bo’ladi. Bunday tizimlarni biz hozirda shiddat bilan rivojlanib borayotgan elektron 
hukumat tizimining statistik masalarini monitoring qilishda foydalanishimiz 
mumkin. Bundan tashqari geodeziya sohasida ham matritsalardan foydalanib, 
yerning geografik joylashuvi, koordinatalar bo’yicha nuqtalarni aniqlab va shu 
asosda dastur yaratib undan keng foydalanishimiz mumkin. Shu bilan birga 
dasturda massivlardan foydalanish dasturiy ta’minotni shakllantirishdaqulay 
hisoblanadi. 
Matritsalar ustida amallar bajarishning dasturiy ta’minoti quyidagi 
keltirib o’tilgan. 
#include  
#include  
using namespace std; 
void matrix_print(int **a,int m, int n) 
{ for (int i=0; i{ 
for (int j=0; j{
cout<} 
cout<<"\n"; 
} } 
void matrix_input(int **a,int m, int n) 
{ 
for (int i=0; ifor (int j=0; jcin>>a[i][j]; 
} 
void matrix_delete(int **a,int m)
{
for (int i=0; idelete []a[i]; 
delete []a;
} 
int **create_matrix(int m, int n) 
{ 
int **ptr; 
ptr=new int *[m]; 
for (int i=0; iptr[i]=new int [n]; 
return ptr; } 
int main() 
{ int m,n,p,**a,**b,**c; 
cout<<"A matrisa satr kirit \nm="; cin>>m;
cout<<"A matrisa ustun kirit \nn="; cin>>n; 
cout<<"B matrisa ustun kirit \np="; cin>>p; 

---

275 
a=create_matrix(m,n); 
b=create_matrix(n,p); 
c=create_matrix(m,p); 
cout<<"A matrisa satr kirit \n"; 
matrix_input(a,m,n); 
cout<<"B matrisa satr kirit \n"; 
matrix_input(b,n,p); 
cout<<"kiritilgan A matrisa \n"; 
matrix_input(a,m,n); 
cout<<"kiritilgan B matrisa \n"; 
matrix_input(b,n,p); 
for (int i=0; ifor (int j=0; jc[i][j]=0; 
for (int i=0; ifor (int j=0; jfor (int k=0; k
{ c[i][k]+=a[i][j]*b[j][k]; 
} 
cout<<"Natija C matrisa \n"; 
matrix_print(c,m,p); 
matrix_delete(a,m); 
matrix_delete(b,n); 
matrix_delete(c,m); 
system("PAUSE"); 
return 0; 
} 
O’qituvchilarni tayyorlash jarayonida innovasion ta’lim texnologiyalari 
EshpulatovSh.N., PardayevaG.S., 
Abduvoyitova A.J.(SamDU) 
 
Faoliyatli yondashuvning o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, o’qitish 
jarayonida talabalarning zaruriy faoliyatini samarali amalga oshirishni 
ta’minlaydigan bilimlarga tayangan ko’nikmalarni o’zlashtirishi lozim. 
O’quv jarayonida talabaning shaxsan tutgan o’rni uning faolligi, 
tashabbuskorligi, mas’uliyatliligi va natijaga qiziqishida namoyon bo’libgina 
qolmay, balkim bilim olishda ham ko’rinadi. Bunda talaba ishga yuqori qiziqishi 
bilan, o’zining oldiga ulkan maqsadlarni qo’ya olishi va qo’yilgan maqsadga 
erishish yo’llarini topishi bilan ajralib turadi. 
Faoliyatli ta’lim texnologiyalarining qo’llanilishi o’quvchiga o’qishga, 
boshqa insonlarga va o’ziga bo’lgan munosabatni, muallifi sifatida o’zining hayoti 
va ta’lim olishini tashkil etishga bo’lgan o’ziga xos o’rniniegallashiga yordam 
beradi.
Loyihalash texnologiyasi ta’limga faoliyatli yondashuvning bir ko’rinishi 
hisoblanadi. Ye.S.Polat loyihalash uslubining uslubiga quyidagicha ta’rif beradi
2
. 
Bu muammoni qismlarga bo’lib ishlab chiqish orqali didaktik maqsadga erishish 

---

276 
yo’li bo’lib, u aniq, ko’rinib turgan ma’lum bir shaklda rasmiylashtirilgan amaliy 
natijalar bilan yakunlanadi. 
Bu ahamiyatga ega bo’lgan, qandaydir oxirgi natija ko’rinishida 
rasmiylashtirilgan muammoni ma’lum maqsad asosida hal qilishga qaratilgan 
talabaning harakatlar yig’indisidir. 
Talabalarga turli fanlardan olgan bilimlarni mujassamlash-tirishni talab 
qiluvchi amaliy vazifalarni amalga oshirish jarayonida bilimlarni mustaqil egallash 
imkoniyatini berish loyihalash texnologiyasining asosiy maqsadidir. 
Loyiha texnologiyasini muvaffaqiyatli tashkil qilish bir qator talablarni 
bajarishga bog’liq. Sohalilikni talab etish, ya’ni, loyihalash predmetni 
himoyalamanganligini tasvirlash, ma’lum sohalar bilan bog’lash, degan so’zdir. 
Ta’lim tizimining ishlashi va rivojlanishi nafaqat psixologik-pedagogik 
muammolarni, balkim, falsafiy, madaniyatshunoslik, huquqiy, iqtisodiy, ijtimoiy, 
psixologik, fiziologik va boshqa muammolarni ham e’tiborga olishni talab qiladi, 
pedagogik loyihalash fanlarning keng ko’lamini yorituvchi fanlararo mazmundagi 
bilimlar bilan ishlay olishga aloqadordir. Agar biz loyihalashtirish natijasida 
ta’limning yangi modelini olishni istasak, oldin u qamrab oluvchi barcha ijtimoiy-
ta’limiy sohalarni tahlil qilish kerak. Loyihaviy qarash doirasiga modelning harakat 
muhitidagi ta’limning ijtimoiy vaziyati, bir butun ta’lim mazmuni, o’quvchilarning 
taqdiri kirgan bo’ladi; barcha unga qo’shimcha ta’lim shakllari va qadamlari, 
qonunchilik me’yorlari va shu kabilar kiradi
3
. U barkamol avlodni tarbiyalashning 
barcha aylanmalari, nazorat shakllari, o’qituvchilarining kasbiy ta’lim tizimi, 
o’quvchilar va pedagoglarning boshqa fanlar bo’yicha testlar bilan ish tajribalari, 
mavjud o’quv qo’llanmalari tizimi, ma’muriy munosabatlar tizimini ham o’z ichiga 
oladi. 
Barkamol avlodni ta’lim–tarbiya berish, ularda o’z mavqyeini anglash va 
o’z-o’zini ko’rsata olishida imkoniyat yaratib berish o’qituvchining birinchi 
galdagi vazifasi xisoblanadi. Innovasion va ularning ta’limda qo’llanishiga oid 
bilimlar, tajriba o’quvchilarni bilimli va yetuk malakaga ega bo’lishlarini 
ta’minlaydi. Shundan kelib chiqqan holda aytishimiz mumkinki, hozirgi davrda 
boshlang’ich ta’lim jaraynini innovasion texnologiyalar asosida darslarini tashkil 
etish va uni tez suratlarda amalga oshirish, nafaqat zamonaviy ta’lim tizimini 
samaradorligini belgilab beradi, balkim o’quvchilarning shaxsiy ehtiyojlari, 
talablari va xislatlariga asoslangan holda, ko’zda tutilgan maqsad amalga 
oshirishimiz va natijalarga erishishimizga imkoniyat beradi.
Adabiyotlar 
1.
DitrixYa. Proyektirovaniyeikonstruirovaniye: Sistemnыy podxod / Per. s 
polsk. - M.: Mir, 2001. 92 s. 
2.
PolatYe.S. Tipologiyatelekommunikasionnыx proyektov//Naukaishkola. 
- 1997. - №4. 
3.
Xill 
P. 
Naukaiiskusstvoproyektirovaniya. 
Metodыproyektirovaniya, 
nauchnoyeobosnovaniyeresheniy / Per. s angl. - M.: Mir, 2003. 32 s.