Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Malakali kadrlarni tayyorlash jarayonida ishlab chiqarishning o`rni 
Kamolova S.S. – “Buxgalteriya hisobi va bank ishi” kafedrasi mudiri. 
Qarshiyeva M.M. – “ Aniq fanlar” kafedrasi mudiri. 
 
 
 
Ishlab chiqarish ta`limi malakali mutaxassislar tayyorlash jarayoning asosiy 
tarkibiy qismidir.Ma`lumki kaspiy tayyorgarlik yoki insonni ma`lum sohada 
ishlashiga ya`ni,mehnat qilishga o`rgatish quyidagi 2 yo`l orqali amalga oshirilishi 
etirof etilgan:
 
1. O`quvchilarni malakali mutaxasis bilan bevosita hamkorlikda ishlash 
jarayonida,ya`ni usta-shogird tizimida. 
2. Maxsus muasasalariga tashkil etilgan kasbiy ta`lim tarbiya jarayonida. 
Ishlab chiqarish ta`limi kasb hunar ta`limi muassasalarida malakali 
mutaxasislar tayyorlashning muhim qismidir.Shuning uchun ham kasbiy 
tayyorgarlik uchun ajratilgan umumiy vaqtning 40-45% ishlab chiqarish ta`limiga 
beriladi.U majburiyatga ko`rat a`lim tarbiya jarayonida namoyon bo`ladigan 
muxandis o`qtuvchi bilan o`quvchilarning o`zaro bog`liq va bir birini taqazo 
qiladigan faoliyatlarida o`z aksini topadi.Bunday faoliyatning natijasi bo`lib 
,o`quvchilarda tarkib topgan amaliy bilimlar kaspiy xarakat usullari ( ko`nikma 
,malaka ) hamda shaxsiy faoliyatlar hisoblanadi.Ishlab chiqarish ta`limi ta`lim-
tarbiya ishining barcha umumiy qonunqoidalariga qat`iy amal qiladi ,shu bilan 
birga uning o`ziga xos xususiyatlari ham mavjuddir. 
O`quvchilarning 
ishlab 
chiqarish 
jarayonida 
bevosita 
ishtirok 
etishlari,ishlab chiqarish ta`limining asosiy o`ziga xos xususiyatlaridan biridir.Bu 
o`z navbatida uning mazmunini ,tashkil etish shaklini,o`qitish vositasi va uslubini 
aniqlaydi. 
Har qanday ta`lim –tarbiya jarayonida bo`lganidek ishlab chiqarish 
ta`limida ham o`quvchilarning o`quv bilimi faoliyatining ikki tamoni ,ya`ni ichki 
va tashqi tomonini hisobga olish muhumdir.Ishlab chiqarish ta`limida o`quvchilar 
faoliyatining tashqi tomoni ularning o`quv bilim faoliyatlarida ma`lum kasbiy ish 
harakat usullarini bajarishda,mahsulot tayyorlashlarida mexanizmlarni rostlash va 
sozlashda , mashinalarni ishga va saqlashga tayyorlashda ham mexanika xavfsizlik 
qoidalariga amal qilingan holda ularni ishlatishlari o`z aksini topadi. 
Ichki faoliyat esa usta ko`rsatmalari qabulo qilish ,idrok etish ,fikr 
yurutish,berilgan vazifalarni rejalashtirish,ularni bajarishning maqbul varianti 
belgilash ,bajarilgan ish va sifatini aniqlash va baholash hamda o`z xatti 
harakatlarini nazorat qilish kabilarga namoyon bo`ladi.O`quvchilar faoliyatini bu 
ikki tamoni o`zaro birgalikda uzviy bog`liq hamda o`quv materiallariga jalb etish 
natijasiga ularda amaliy jihatdan muhum kasbiy harakat ish harakat usullari 
muofiqiyatli shakllanadi. 

---

250 
Ishlab chiqarish ta`limi dastlab o`quv labaratoriyalari va 
ustaxonalarida tashkil etilib ularda o`quvchilar ilk bor kasbiy maxorat sirlarini 
egallashda kirishadilar. 
Korxonalarda tashkil etilgan ishlab chiqarish mashg`ulotlari o`quvchilarda 
o`zlari tanlagan mutaxasislik bo`yicha kasbiy bilim va ish harakat usullarini 
zamonaviy asbob uskunalar moslamalar va ish qurollaridan foydalanilgan joyga 
tarkib topishiga sharoit yaratadi. 
Har qanday ishlab chiqarish ta`limi quyidagi 3 bosqichdan iborat bo`ladi; 
-
Muxandis pedagogni boshlang`ich ko`rsatma yoki yo`l yo`riq berish . 
-
O`quvchilarning mustaqil ish bajarishlari,mashq qilishlari ayni vaqtda 
muxandis pedagog faoliyati ya`ni joriy yo`l yo`riq berish
-
Mashg`ulotda o`quvchilar faoliyatini baholash uchun yakuniy yo`l yo`riq 
berish. 
O’quvchilarning darsga qiziqish va o’quv materiallariga diqqat e’tiborini 
qaratish uchun usta hayotiy misollar, asosli dalillar keltirish, ushbu mashg’ulotda 
tarkip toppish qo’llangan bilim va ish-harakat usullarining kasbiy faoliyat uchun 
ahamiyatini ko’rsatish kerak. 
Bajarilgan ishni baholashda oldin o’quvchilarning yutuqlarini, so’ngra 
kamchiliklarini ko’rsatish. 
Bunday mashg`ulotlarda yakuniy ko`rsatma berish muhum ahamiyatga
ega. Yakuniy ko`rsatma berishning mazmuni, tashkil etish shakli va o`tkazish
uslubi muayyan, aniq mashg`ulot natijalariga ko`ra aniqlanadi va unug maqsadi 
o`quvchilarning yutuq va kamchiliklarini ko`rsatishdan iborat bo`ladi. Biz
yuqorida ishlab chiqarish ta`limi mashg`ulotlarining umumiy o`ziga xos 
bosqichlari va tarkibiy elementlari bo`lgan ko`rsatmalarining moxiyati, maqsadi 
va o`tkazilish tartibi bilan qisqach tanishtirishga harakat qildik. Shu o`rinda
aytib o`tish kerakki, bunday ko`rsatma berish sxemasi qattiy va majburiy
bo`lmay balki, o`quv materialinig xususiyatlariga, muxaddis-pedagokning 
tayyorgarlik darajasiga, mashg`ulot o`tkazish shart-sharoitlariga qarab mos 
ravishda ijobiy hal etilishi mumkin. 
Kasb-hunar kollejlarida kasbiy tayyorgarlik maxsus tashkil etilishi, kasbiy 
tayyorgarlik va malakali o’qituvchilar zamonaviy vositalar yordamida amalga 
oshirilganligi yuqori samaradorlikka imkon beradi. 
Malakali mutaxassislar tayyorlashda o’quv jarayoni umumkasbiy va maxsus 
fanlar turkumlaridan tashkil topadi. 

Ishlab chiqarish ta’limining maqsadi – o’quvchilarda ma’lum aniq kasb, 
iqtisoslik bo’yicha kasbiy mahorat asoslarini shakllantirishdan iborat. 

O’quvchilarning ta’lim –tarbiyaviy maqsadlariga bo’ysindirilgan ishlab 
chiqarish mehnatlari ishlab chiqarish ta’limotining asosi hisoblanadi. 

O’quvchilarda o’zlashtirilayotgan kasb (iqtisosli)ga oid ko’nikma va 
ma’lumotlarni shakllantirish- ishlab chiqarish ta’limotining mazmunini tashkil 
etadi. 

Ishlab chiqarish ta’lim jarayoni nazariy bilim nazariya bilan amaliyotning 
uzviy aloqadorligida amalga oshiriladi. 

Ishlab chiqarish ta’limi nazariy ta’limga nisbatan faol jarayondir.