Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

TALATIZAMIN VA UNING HOSILASINI AORTA SILLIQ 
MUSKULINING SARKOPLAZMATIK RETIKULUM Ca
2+
-TASHISH 
TIZIMLARIGA TA’SIRI 
Mirzayeva Yulduzxon Toxirjonovna
1
, Abdunabiyev Alisher Latibjon 
o‘g‘li
2
,
Zaynabiddinov Anvar Erkinjonovich,
3
 
1.O‘zMU qoshidagi “Biofizika va biokimyo instituti” hujayra biofizikasi 
laboratoriyasi katta ilmiy xodimi. 
2.Andijon davlat universiteti magistri. 
3.Andijon davlat universiteti. biologiya fanlari doktori, professor. 
 
Annotatsiya. Yurak-qontomir kasalliklarini davolash uchun yangi samarali dori 
vositalarini yaratishning zamonaviy strategiyasi ushbu kasalliklar patogenezi asosida 
yotuvchi molekulyar mexanizmlar haqidagi fundamental bilimlarga asoslanadi. Bunda yurak-
qon tomir tizimi kasalliklarining rivojlanishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan asosiy molekulyar 
nishonlarning farmakologik tabiati va xossalari haqidagi ma’lumotlar muhim rol o‘ynaydi.
Kalit so‘zlar: aorta, silliq muskul, Ca
2
+, relaksant. 
Tadqiqot davomida standart biofizik-fiziologik tadqiqot uslublari, jumladan 
– 
in vitro 
sharoitida qontomir preparatining izometrik qisqarish faolligini qayd 
qilish (mexanografiya), ingibitorli tahlil uslublaridan foydalanildi. Olingan 
natijalarni qayta ishlashda OriginPro v. 8.5 SR1 (
EULA, Northampton
, MA 
01060–4401, AQSh) matematik–statistik tahlil dastur paketidan foydalanildi. 
99 

---

Biz tajribalarimizda o‘rganilayotgan 
alkaloidlarni 
sarkoplazmatik 
retikulumdan Ca
2+
-ionlarini chiqish jarayoniga o‘rganilayotgan alkaloidning 
ta’sirini tekshirish maqsadida kofein yordamida chaqirilgan aorta qisqarishiga 
uning ta’siri o‘rganildi. Ma’lumki, kofein RyR aktivatori sifatida ta’sir 
ko‘rsatishi orqali qisqarishni yuzaga keltiradi, bu silliq muskul hujayralarida 
[Ca
2+
]
i
miqdorini ko‘payishi bilan bog‘liq hisoblanadi. Kofein yordamida 
chaqirilgan aorta silliq muskul qisqarish kuchi bu uning sarkoplazmatik 
retikulumdaga barcha Ca
2+
-ionlarining miqdor ko‘rsatgichi hisoblanadi. 
Tajribalarda kofein (10 mM) [Ca
2+
]
out 
=2,5 mM sharoitda nazoratga nisbatan 
65,4±4,1% ga teng qisqarishni yuzaga keltirishi aniqlandi. Ushbu sharoitda 14-
O-BT alkaloidining dozaga bog‘liq relaksant ta’siri kuzatildi. Bunda 14-O-BT 
10-160 mkM konsentratsiyalarda aorta qisqarishini nazoratga nisbatan 31,2 
±4,4% ga kamaytirishi aniqlandi. Yuqoridagi olingan natijalarga to‘liq ishonch 
hosil qilish maqsadida navbatdagi Ca
2+
-ionlarisiz sharoitda ularning ta’siri 
o‘rganildi. Ushbu sharoitda kofein bilan chaqirilgan aorta qisqarishi Ca
2+
-siz 
sharoitda nazoratga nisbatan 33,3±3,4% ni tashkil qildi. Tajribalarda 14-O-BT 
160 mkM mavjud sharoitda kofein chaqirgan aorta qisqarishini nazoratga 
nisbatan 20±3,4% ga kamaytirishi kuzatildi. 
Tajiribalarda olingan natijalarning tahlili, 14-O-benzoiltalatizamin 
alkaloidlining relaksant ta’siri aorta silliq muskuli sarkoplazmatik retikulumda 
joylashgan rianodin retseptor (RyR) larining roli mavjud ekanligidan dalolat 
beradi.