Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Kalit so‘zlar: karbamid-ammiakli selitra, karbamid o‘g‘itlar, gumus, 2-3 chin barg, 
shonalash, gullash, pishish, makroelement mikroelement, fenologik kuzatuv. 
G‘o‘zaning me’yorida o‘sib rivojlanishi uchun yetarli miqdorda oziqa 
unsurlari, ya’ni azot, fosfor, kaliy, kalsiy, bor, rux, magniy, marganets, temir, 
95 

---

mis, natriy, molibden va boshqa makro va mikroelementlar zarurdir. Asosan, 
g‘o‘za o‘simligi ildizi orqali oziqlantiriladi. Bunda o‘g‘itlar shudgor oldidan, 
ekish oldidan, ekish bilan birgalikda va amal davrida oziqlantirishda 
qo‘llanilishi kerakligi ko‘p yillik tajribalarda isbotlangan. Lekin g‘alla 
ekinlarini amal davrida ildiz orqali oziqlantirish uchun qator oralariga 
tuproqning ma’lum chuqurligiga o‘g‘itlarni qo‘llashning iloji bo‘lmaganligi 
sababli g‘arb mamlakatlarida o’simliklarni bargi orqali oziqlantirish usuli 
qo‘llanila boshlangan, vaholanki, hozirgi kunda ham qator oralariga ishlov 
berish talab etilmaydigan ekinlar bargi orqali oziqlantiriladi.
G‘o‘zani bargidan oziqlantirish bo‘yicha dastlabki tajribalar G.M.Oganov 
tomonidan o‘tkazilgan. Keyinchalik bu borada O‘zbekistonda M.Ikromov, 
F.I.Uchevatkin va A.A.Boradulina, K.X.Abdullaev, B.X.Tillabekov, 
K.Tojievlar, shuningdek, chet el olimlaridan Bould C., Nicholas
D., Tolhurst J.A. 
va H.Potterlar 
tomonidan ilmiy tadqiqotlar o‘tkazilib, oziqa unsurlarini o‘simlik 
bargi orqali boshqa organlarga siljishi aniqlangan. 
O‘tgan yillarda Respublika fermer xo‘jaliklarida g‘o‘zani bargdan 
oziqlantirishda mineral o‘g‘itlar (rux, mis) aralashmasi avvalo hasharotlarga 
qarshi kurash chorasi sifatida, keyinchalik esa qo‘shimcha oziqa sifatida 
qo‘llanila boshlangan. Bu borada KAS va karbamid kabi azotli o‘g‘itlar asosida 
tayyorlangan suspenziyalarni g‘o‘za 
parvarishlashda 
keng qo‘llashning maqbul 
me’yorlarini aniqlash dolzarb masala hisoblanadi. 
Andijon viloyatining tipik bo‘z tuproqlari sharoitlarida yetishtirilayotgan
g‘o‘zaning 
“Andijon-35”
navida karbamid o‘g‘itlari asosida tayyorlangan 
suspenziyani g‘o‘zaning rivojlanish davrlarida bargi orqali qo‘llash 
me’yorlarini, o‘simlik o‘sishiga va rivojlanishiga, paxta hosiliga ta’sirini 
aniqlashdan iboratdir. 
Tadqiqotlar 
“Методы 
агрохимических, 
агрофизических 
и 
микробиологических исследований в поливных хлопковых районах”, 
“Методика полевых опытов с хлопчатником в условиях орошения” uslubiy 
qo‘llanmalar asosida olib borilgan. Ma’lumotlarning matematik-statistik 
tahlillari esa B.A.Dospexovning uslubi va Microsoft Excel dasturi bo‘yicha 
amalga oshirilgan.
Andijon viloyatining tipik bo‘z tuproqlari sharoitida g‘o‘zaning 
“Andijon-
35”
navida KAS va karbamid o‘g‘itlarini turli me’yorlari asosidagi 
suspenziyaning ta’siri g‘o‘zaning rivojlanish davrlariga bog‘liqligi aniqlandi. 
G‘o‘zani 2-3 chinbargli, shonalash va gullash davrlarida, fermer xo‘jaliklarida 
qo‘llanilayotgan suspenziyalardagi 
suvda ancha qismi 
erimaydigan fosfor va 
kaliyli o‘g‘itlarning g‘o‘za hosildorligiga ta’siri yo‘qligi, faqat KAS va 
96 

---

karbamid o‘g‘itlari asosidagi suspenziyaning maqbul me’yorlarini qo‘llash
kerakligi isbotlandi. 
Tajriba xo‘jaligining tuprog‘i qadimdan sug‘orib kelinadigan tipik bo’z 
tuproq bo’lib, bu tuproq tarkibida 0-22 va 22-37 sm haydov qatlamida 1,12-
0,87% gumus, umumiy azot 0,074 – 0,044%, umumiy fosfor 0,215 – 0,195%, va 
umumiy kaliy 1,70–1,53% mavjud bo’lib, o’simlik o’suv davrida 
foydalanadigan oziqa elementlarining juda oz miqdorda ekanligidan dalolat 
beradi (1-jadval).