Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Ключевые слова:
льняное семя, холестерин, олеин, линолеум, линетол, 
атеросклероз, галлоктоза, ксилоза, арабиноза, рамноза. 
Abstract:
 Flaxseed is a medicinal plant and its stem is an industrial plant. Flaxseed oil is 
used as an anti-aging agent for weight loss, cholesterol lowering, breast and colon cancer, and 
pelvic pain. 
Key words:
flaxseed, cholesterol, olein, linoleum, linethol, atherosclerosis, galloctose, 
xylose, arabinose, rhamnose. 
O’zbekistonda tibbiyot va tabobatni uyg’unlashtirish maqsadida O’zbekiston 
Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev “O’zbekiston Respublikasi xalq 
tabobati sohasini tartibga solish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarorini imzoladi. 
Ushbu qarorda xalq tabobati faoliyatini tartibga solish, to’plangan tajriba va 
salohiyatdan samarali foydalanish, ushbu sohadagi normativ-huquqiy ba’zani 
shakllantirish hamda xalq tabobatining usullari va yutuqlaridan samarali va xavfsiz 
foydalanish uchun shart-sharoit yaratish maqsadida muhim vazifalar belgilab 
berildi. 
Hozirgi kunda biror kasallikka chalinganda o’simliklardan olinadigan dori-
darmonlar tarkibi jihatdan tabiiy vosita bo’lganligi uchun organizmda singishi va 
dori vositasi sifatida ta’siri yuqori bo’lganligini e’tiborga olgan holda tibbiyot 
amaliyotida keng qo’llanilmoqda.
Shunday o’simliklardan biri bu zig’ir o’simligidir. Zig’irning mevasi, ya’ni 
urug’i tabobatda, poyasi esa sanoat ahamiyatiga ega bo’lgan o’simlik. O’simlik 
mevasi pishgan vaqtda o’rib olinadi, so’ngra qurutib, yanchib, elab urug’i 
ajratiladi. Tayyor mahsulot yassi tuxumsimon urug’dan iborat. Urug’ning bir uchi 
ingichka, ikkinchi tomoni esa yengil va yumaloq, usti silliq, yaltiroq, sarg’ish-
qo’ng’ir rangli bo’ladi. Agar urug’ning usti ko’rinishi yaltiroq bo’lmasa, u 
pishmagan, sifatsiz hisoblanadi. Mahsulot hidsiz, shilliq-yog’simon mazali bo’lib, 
suvga solganda usti shilliqlanadi va suv tagiga cho’kadi, bu urug’dan dorivor 
preparatlar tayyorlash mumkin. 
Abu Ali ibn Sino qovurilgan zig’ir urug’idan yo’tal va me’da kasalliklarida, 
ich ketishida foydalangan. Bundan tashqari bachadon va ichakda shish bo’lganda 
hamda buyrak, qovuq kasalliklarida zig’ir urug’I qaynatmasiga tushib o’tirish juda 
katta samara beradi. Maydalab ezilgan urug’ni shishgan joyga va chipqonga qo’ysa 
uning yo’qolishiga yordam beradi. 
O’zbekiston Respublikasi Xalq tabobati akademiyasi raisi, kimyo fanlari doktori, 
professor I.R.Asqarovning tabobat bo’yicha olib borayotgan ishlarida: Insonlarni 
sun’iy va sintetik preparatlar bilan davolashdan ko’ra, tabiiy dorivor o’simliklardan 
tayyorlangan dorilar inson salomatligi uchun foydali va organizmga zararsizligi 
bilan ustun ekanini ko’rsatmoqda.

---

100 
Zig’ir moyi yoshartiruvchi hisoblanib, ozish uchun,xolestirin miqdorini 
tushurishda, ko’krak va yo’g’on ichak saratonida, biqinlar og’rig’ida foydalaniladi. 
Zig’ir moyidan linetol preparati olinadi. Linetol- zig’ir moyi tarkibidagi yog’ 
kislotalarining etil efirlari aralashmasi hisoblanadi. Uning tarkibi:15% olein 
kislota, 15% linol kislota, 57% linetol kislota va 9-13% yog’ kislotalaridan iborat. 
CH
3
-(CH
2
)
7
-CH=CH-(CH
2
)
7
-COOH 
Olein kislota 
CH
3
-(CH
2
)
4
-CH=CH-CH
2
-CH=CH-(CH
2
)
7
-COOH 
Linol kislota 
CH
3
-CH
2-
CH=CH-CH
2
-CH=CH-CH
2
-CH=CH-(CH
2
)
7
-COOH 
Linetol kislota 
Bu preparat ateroskleroz yani qon tomirlari devorlarining qattiqlashish 
kasalliklarini, xamda surtma dori xolida qo’ygan yerlarni, nur ta’sirida kuyganda 
va terining boshqa kasalliklarini davolashda ishlatiladi. Bu o’simliklarning 
tabobatdagi ahamiyati, uning urig’idan tayorlangan maxsulotlar inson ichki va 
tashqi organizimi uchun foydali hamda xamyonbobligi bilan ajralib turadi. Bundan 
tashqari farmaseftika amalyotida zig’ir moyi suyuq surtma dorilar va meditsina 
sovuni tayorlashda ishlatiladi. Zig’ir moyi tibbiyotda, ozuq-ovqat sanoatida 
shuningdek texnikada alif moy olishda ishlatiladi. Bundan tashqari o’simlikning 
hamma organlarida, ayniqsa maysasida linamarin glyukozidi va A vitamin 
uchraydi.
Zig`ir urug`ining kimyoviy tarkibi 
№ 
Moddaning nomi 
% ifodasi 
1.
Shilliq moddalar 
12% 
2.
Karotin, fermentlar va uglevodlar 15% 
3.
Oqsil 
26% 
4.
Yo g` 
47% 
Urug’ning shilliq moddalari gidroliz qilinsa, galaktoza, kisiloza, arabinoza 
va ramnoza qandlari hamda galakturon kislota hosil bo’ladi. 
O’zbekistonda o’sadigan shifobaxsh o’simliklaridan biri bo‘lgan zig'ir 
o'simligi. Mevasi tabobatda yuqori axamiyatga ega ekani bilan, poyasidan esa 
to’qimachilik sanoatida ishlab chiqarishni rivojlantirishda qo’llash mumkin. 
Tabobatda zig’ir urug’idan tayyorlangan mahsulotlar: surunkali gastiritda, 
oshqozon va o'n ikki barmoqli ichak yarasi, o’t yo’llarining diskeneziyasi, nafas 
qisishi, o’tkir surunkali xolesistitda. O’tkir gepatitda, qandli diabet, buyran-tosh 
kasalligida, soch to'kilishi va oqarishida,klizma uchun qo’llaniladi.Berilgan barcha 
kasaliklarni tabobatda davolash I.R.Asqarovning "Tabobat qomusi" kitobida 
qanday va qancha miqdorda foydalanish uchun aniq muolajalardan tavsiyalar berib 
o'tilgan.Tabobat-nafaqat salomatlik,balki insonnig zohiriy va botiniy quvvatlarni 
sozlash bilan bog'liq zaruratdagi soxadir.Bu esa insonlar ongida tabiiy dorivor 
o'simliklar,sun’iy 
va 
sintetik 
preparatlarga 
qaraganda 
organizimga 
tez 
singuvchanligi va yod emasligi bilan ajralib turadi.Shuning uchun zig’ir o’sadigan 
maydonlarni kengaytirish. Sifatli va ko’p xosil olish uchun o’stirish 
texnologiyasini yaxshi o’rganish va uni o’zimizning sharoitimizda xayotga tadbiq 

---

101 
etish, Respublikamizda sanoatning rivojlanishi, axolini ish bilan taminlashga katta 
hissa qo‘shadi. Tabiiy dorivor o'simliklarni tarkibini o'rganish, ulardan oqilona va 
to'g'ri xayot tarzini yo'lga qo'yishda asosiy omil bo'lib hisoblanadi.