|
Ключевые слова:
льняное семя, холестерин, олеин, линолеум, линетол,
атеросклероз, галлоктоза, ксилоза, арабиноза, рамноза.
Abstract:
Flaxseed is a medicinal plant and its stem is an industrial plant. Flaxseed oil is
used as an anti-aging agent for weight loss, cholesterol lowering, breast and colon cancer, and
pelvic pain.
Key words:
flaxseed, cholesterol, olein, linoleum, linethol, atherosclerosis, galloctose,
xylose, arabinose, rhamnose.
O’zbekistonda tibbiyot va tabobatni uyg’unlashtirish maqsadida O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev “O’zbekiston Respublikasi xalq
tabobati sohasini tartibga solish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarorini imzoladi.
Ushbu qarorda xalq tabobati faoliyatini tartibga solish, to’plangan tajriba va
salohiyatdan samarali foydalanish, ushbu sohadagi normativ-huquqiy ba’zani
shakllantirish hamda xalq tabobatining usullari va yutuqlaridan samarali va xavfsiz
foydalanish uchun shart-sharoit yaratish maqsadida muhim vazifalar belgilab
berildi.
Hozirgi kunda biror kasallikka chalinganda o’simliklardan olinadigan dori-
darmonlar tarkibi jihatdan tabiiy vosita bo’lganligi uchun organizmda singishi va
dori vositasi sifatida ta’siri yuqori bo’lganligini e’tiborga olgan holda tibbiyot
amaliyotida keng qo’llanilmoqda.
Shunday o’simliklardan biri bu zig’ir o’simligidir. Zig’irning mevasi, ya’ni
urug’i tabobatda, poyasi esa sanoat ahamiyatiga ega bo’lgan o’simlik. O’simlik
mevasi pishgan vaqtda o’rib olinadi, so’ngra qurutib, yanchib, elab urug’i
ajratiladi. Tayyor mahsulot yassi tuxumsimon urug’dan iborat. Urug’ning bir uchi
ingichka, ikkinchi tomoni esa yengil va yumaloq, usti silliq, yaltiroq, sarg’ish-
qo’ng’ir rangli bo’ladi. Agar urug’ning usti ko’rinishi yaltiroq bo’lmasa, u
pishmagan, sifatsiz hisoblanadi. Mahsulot hidsiz, shilliq-yog’simon mazali bo’lib,
suvga solganda usti shilliqlanadi va suv tagiga cho’kadi, bu urug’dan dorivor
preparatlar tayyorlash mumkin.
Abu Ali ibn Sino qovurilgan zig’ir urug’idan yo’tal va me’da kasalliklarida,
ich ketishida foydalangan. Bundan tashqari bachadon va ichakda shish bo’lganda
hamda buyrak, qovuq kasalliklarida zig’ir urug’I qaynatmasiga tushib o’tirish juda
katta samara beradi. Maydalab ezilgan urug’ni shishgan joyga va chipqonga qo’ysa
uning yo’qolishiga yordam beradi.
O’zbekiston Respublikasi Xalq tabobati akademiyasi raisi, kimyo fanlari doktori,
professor I.R.Asqarovning tabobat bo’yicha olib borayotgan ishlarida: Insonlarni
sun’iy va sintetik preparatlar bilan davolashdan ko’ra, tabiiy dorivor o’simliklardan
tayyorlangan dorilar inson salomatligi uchun foydali va organizmga zararsizligi
bilan ustun ekanini ko’rsatmoqda.
100
Zig’ir moyi yoshartiruvchi hisoblanib, ozish uchun,xolestirin miqdorini
tushurishda, ko’krak va yo’g’on ichak saratonida, biqinlar og’rig’ida foydalaniladi.
Zig’ir moyidan linetol preparati olinadi. Linetol- zig’ir moyi tarkibidagi yog’
kislotalarining etil efirlari aralashmasi hisoblanadi. Uning tarkibi:15% olein
kislota, 15% linol kislota, 57% linetol kislota va 9-13% yog’ kislotalaridan iborat.
CH
3
-(CH
2
)
7
-CH=CH-(CH
2
)
7
-COOH
Olein kislota
CH
3
-(CH
2
)
4
-CH=CH-CH
2
-CH=CH-(CH
2
)
7
-COOH
Linol kislota
CH
3
-CH
2-
CH=CH-CH
2
-CH=CH-CH
2
-CH=CH-(CH
2
)
7
-COOH
Linetol kislota
Bu preparat ateroskleroz yani qon tomirlari devorlarining qattiqlashish
kasalliklarini, xamda surtma dori xolida qo’ygan yerlarni, nur ta’sirida kuyganda
va terining boshqa kasalliklarini davolashda ishlatiladi. Bu o’simliklarning
tabobatdagi ahamiyati, uning urig’idan tayorlangan maxsulotlar inson ichki va
tashqi organizimi uchun foydali hamda xamyonbobligi bilan ajralib turadi. Bundan
tashqari farmaseftika amalyotida zig’ir moyi suyuq surtma dorilar va meditsina
sovuni tayorlashda ishlatiladi. Zig’ir moyi tibbiyotda, ozuq-ovqat sanoatida
shuningdek texnikada alif moy olishda ishlatiladi. Bundan tashqari o’simlikning
hamma organlarida, ayniqsa maysasida linamarin glyukozidi va A vitamin
uchraydi.
Zig`ir urug`ining kimyoviy tarkibi
№
Moddaning nomi
% ifodasi
1.
Shilliq moddalar
12%
2.
Karotin, fermentlar va uglevodlar 15%
3.
Oqsil
26%
4.
Yo g`
47%
Urug’ning shilliq moddalari gidroliz qilinsa, galaktoza, kisiloza, arabinoza
va ramnoza qandlari hamda galakturon kislota hosil bo’ladi.
O’zbekistonda o’sadigan shifobaxsh o’simliklaridan biri bo‘lgan zig'ir
o'simligi. Mevasi tabobatda yuqori axamiyatga ega ekani bilan, poyasidan esa
to’qimachilik sanoatida ishlab chiqarishni rivojlantirishda qo’llash mumkin.
Tabobatda zig’ir urug’idan tayyorlangan mahsulotlar: surunkali gastiritda,
oshqozon va o'n ikki barmoqli ichak yarasi, o’t yo’llarining diskeneziyasi, nafas
qisishi, o’tkir surunkali xolesistitda. O’tkir gepatitda, qandli diabet, buyran-tosh
kasalligida, soch to'kilishi va oqarishida,klizma uchun qo’llaniladi.Berilgan barcha
kasaliklarni tabobatda davolash I.R.Asqarovning "Tabobat qomusi" kitobida
qanday va qancha miqdorda foydalanish uchun aniq muolajalardan tavsiyalar berib
o'tilgan.Tabobat-nafaqat salomatlik,balki insonnig zohiriy va botiniy quvvatlarni
sozlash bilan bog'liq zaruratdagi soxadir.Bu esa insonlar ongida tabiiy dorivor
o'simliklar,sun’iy
va
sintetik
preparatlarga
qaraganda
organizimga
tez
singuvchanligi va yod emasligi bilan ajralib turadi.Shuning uchun zig’ir o’sadigan
maydonlarni kengaytirish. Sifatli va ko’p xosil olish uchun o’stirish
texnologiyasini yaxshi o’rganish va uni o’zimizning sharoitimizda xayotga tadbiq
101
etish, Respublikamizda sanoatning rivojlanishi, axolini ish bilan taminlashga katta
hissa qo‘shadi. Tabiiy dorivor o'simliklarni tarkibini o'rganish, ulardan oqilona va
to'g'ri xayot tarzini yo'lga qo'yishda asosiy omil bo'lib hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
