Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Birinchidan
, jahon bozorida talabning keskin va izchil pasayishi oqibatida narxlarning 
tushib ketishi eksportga ixtisoslashgan korxonalar barqarorligiga salbiy ta’sir ko’rsatdi. Bu haqda 
mamlakat Prezidenti o’z kitobida shunday yozadi: “Global moliyaviy inqiroz va birinchi 
navbatda uning oqibatlari iqtisodiyotimizning rivojlanishi va samaradorlik holatlariga ta’sir 
etayotganidan ko’z yumib bo’lmaydi. 
Jahon bozorida talabning keskin pasayib borishi oqibatida O’zbekiston eksport qiladigan 
qimmatbaho va rangli metallar, paxta, uran, neft mahsulotlari, mineral o’g’itlar va boshqa 
mahsulotlarning narxi tushib bormoqda. Bu esa, o’z navbatida, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar va 
investorlarning eksportdan oladigan tushumlari kamayishiga olib keladi”.[3, 11-12-b.]Buni 
mamlakat tashqi savdo aylanmasi yillik o’sish sur’atining 2007 yildagi 127,4 foizdan 2008 yilda 
121,4 foizga, jumladan, eksport o’sish sur’atining mos ravishdagi 140,7 foizdan 128,7 foizga
pasayganligida ko’rish mumkin.
Ikkinchidan
, inqirozli sharoitlar uchun xos bo’lgan xususiyat, ya’ni, uzoq muddatli 
iste’mol qilinadigan tovarlarga bo’lgan talabning pasayishi ichki bozor uchun ham taalluqli 
bo’lib, bu o’z navbatida iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlari hisoblangan – avtomobilsozlik, 
mashinasozlik va metallga ishlov berish, elektrotexnika, kimyo kabi sanoat tarmoqlarida 

---

227 
iqtisodiy o’sish sur’atlarining sezilarli darajada susayishiga sabab bo’lgan. CHunonchi, o’tgan 
2007-2008 yillarda avtomobilsozlik sanoatida garchi iqtisodiy o’sishga erishilgan bo’lsada, 
uning sur’atlari yengil avtomashinalar ishlab chiqarishda 7,5 foizga, avtobuslar ishlab 
chiqarishda 87,0, avtomobillar uchun ehtiyot qismlar ishlab chiqarishda 1,1 foizga pasaygan. 
Maishiy elektrotexnika tarmog’ida muzlatgichlar ishlab chiqarish hajmi 2007 yildagi 10774 
donadan 6218 donaga yoki 57,7 foizga kamaygan. Kimyo sanoatida esa tarmoq ishlab chiqarishi 
o’sish sur’ati 2007 yildagi 118,4 foizdan 2008 yilda 108,2 foizga kamaygan. SHuningdek, 
kimyoviy tola va ip sanoati o’sish sur’ati qariyb 2 martaga, ma’danli o’g’itlar ishlab chiqarish 
sur’ati 4,4 foizga qisqargan.
Uchinchidan
, iqtisodiy tebranishlar nazariyasiga ko’ra, inqiroz sharoitida investitsion 
faollik darajasi va ko’lami qisqarishga moyillik sezadi. Bu bir tomondan yalpi talabning 
qisqarishi evaziga sodir bo’lsa, ikkinchi tomondan, bozorda tavakkalchilik xavfining o’sishi 
bilan izohlanadi. Garchi 2008 yilda mamlakat iqtisodiyotiga yo’naltirilgan investitsiyalar hajmi 
2007 yilga nisbatan sezilarli darajada o’sgan bo’lsada (2007 yilga nisbatan 128,3 foiz), 2009 
yilning birinchi choragida o’tgan yilning shu davriga mos ravishda jalb qilingan investitsiyalar 
hajmining o’sish sur’ati 107,0 foizga susaygan.
Umuman olganda 2008 yilda boshlangan global inqiroz o’z mohiyatiga ko’ra, butun 
dunyo xo’jaligida bo’lgani kabi, O’zbekistonda ham ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning o’ziga xos 
yangi davrini boshlab berdi. 2009-2016 yillar bo’yicha yalpi sanoatning o’rtacha yillik o’sish 
sur’ati 107,9 foizni, kimyo majmuasida ishlab chiqarishning yillik o’sish sur’ati o’rtacha 114,6 
foizni tashkil etdi. Ayni chog’da global inqirozgacha bo’lgan davrda kimyo sanoatining yillik 
o’sish sur’ati o’rtacha 111,2 foizga teng bo’lgan.